In deze column vergelijken we een bekend liedje van Harry Bannink met een klassieker van de Beatles. Bannink heeft zelf aangegeven dat hij voor zijn liedje door de Beatles geïnspireerd was, maar er blijken veel meer overeenkomsten te zijn dan op het eerste gehoor lijkt. Door de tekst van Annie M.G. Schmidt tezamen met de muziek van Bannink nauwkeurig te bestuderen, in combinatie met een filmpje van de uitvoering van het liedje, komen we tot een verrassende conclusie: ‘Wil U een Stekkie’ gaat niet alleen maar over het kweken van kamerplantjes………..
Harry Bannink
Harry Bannink (1929 – 1999) was een Nederlandse componist, arrangeur en pianist. hij had een geweldige output: hij schreef meer dan 3000 liedjes! Hij schreef de muziek voor diverse Nederlandse musicals, tv-shows (waaronder “Ja zuster, nee zuster”) en een wekelijkse (!) kinder tv-serie.
Als de Beatles in hetzelfde tempo nummers hadden geschreven als Bannink, dan hadden we nog eens 30 Beatles albums gehad….
Ter verdediging van Lennon & McCartney moeten we zeggen dat Bannink alleen de muziek schreef; hij gebruikte een aantal goed bekende tekstschrijvers en dichters om de teksten te schrijven voor zijn liedjes; hij begon meestal met een tekst en schreef dan de muziek daarvoor.
Meer over Bannink kun je hier beluisteren.
Als de Beatles in hetzelfde tempo nummers hadden geschreven als Bannink, dan hadden we nog eens 30 Beatles albums gehad….
Bannink en de Beatles schreven hun liedjes in ongeveer hetzelfde tijdvak, en er zijn overeenkomsten te vinden:
- Hun muziek is zeer ‘melodisch’, zeker in vergelijking met de muziek van na 1970 waar het ritme (percussie) steeds belangrijker wordt.
- Een belangrijke succesfactor die ze allemaal laten zien is dat de woorden en muziek zo goed samen passen. Bannink is een meester in het feit dat zijn muziek dezelfde gevoelens uitbeeldt als de teksten. Woorden en muziek zijn verweven, en Bannink schreef zijn melodieën met specifieke stemmen (vaak van acteurs) in het achterhoofd. McCartney deed dat ook (voor Cilla Black, Peter & Gordon, Badfinger etc.).
- Als componisten is het duidelijk dat ze beïnvloed werden door andere songwriters, en in veel gevallen wisten ze hun invloeden zelf te identificeren. Maar deze invloeden werden toegevoegd aan de muziek, ze hebben hun voorbeelden niet geïmiteerd.
Wil U een Stekkie
Bannink kende – uiteraard – de muziek van de Beatles, maar hij was geen geweldige fan; Het is gewoon niet zijn stijl van muziek.
Maar hij gaf toe dat hij voor sommige van zijn liedjes inspiratie ontleende aan Beatles-tracks. Zo noemde hij ‘When I’m 64’ als inspiratie voor een van die liedjes getiteld “Wil je een stekkie”. Op het eerste gezicht gaat dit liedje over de plant “Fuchsia”, een tuinstruik die jarenlang kan leven met maar weinig zorg. “hij eet gewoonweg uit de hand”….
Het liedje debuteerde op TV in de aflevering Ja Zuster Nee Zuster van 7 oktober 1967. Het werd meteen herkend als een sterk liedje, want al op 16 Oktober lag de single in de platenzaken. Sgt Pepper verscheen in Nederland in juni 1967, dus Bannink was er snel bij om ‘When I’m 64’ op te pakken als inspiratie.
Ja Zuster, Nee Zuster
“Wie wil een stekkie’ was geschreven voor de televisie serie ‘Ja Zuster, Nee Zuster’. De eerste aflevering daarvan was op 3 september 1966. Bannink schreef de muziek voor – vrijwel – alle liedjes, 58 in totaal Er werd in principe één aflevering per maand uitgezonden, veertig minuten op de zaterdagmiddag om 5 uur. In totaal werden er (slechts) 20 afleveringen gemaakt, die – met tussenpozen voor vakanties – uitgezonden werd over een periode van 2 jaar.
Ik was toen net oud genoeg om dit bewust mee te maken; ‘Ja Zuster, Nee Zuster’ was een sensatie, er was daarvoor nog nooit iets dergelijks op de Nederlandse TV geweest. Het won de Gouden Televizier-Ring in 1967.
Hoewel ‘Ja Zuster, Nee Zuster’ misschien oorspronkelijk bedoeld was als kinderprogramma, keek toch het hele gezin er naar; het programma was even populair onder kinderen als volwassenen. In de loop van de serie werden er dan ook steeds meer ‘volwassen’ grappen en inuendo in opgenomen. Ook stonden bekende acteurs en andere artiesten te dringen om een gastrol in de serie te krijgen.
De serie ging over ‘een rusthuis vol herrie’, met vreemde kostgangers en een kwaaie huisbaas: de ‘Boze Buurman’. De verhaallijnen van ‘Ja Zuster, Nee Zuster’ herinner ik me niet in detail; dat is jammer, want de meeste afleveringen zijn niet bewaard gebleven; er zijn alleen fragmenten op YouTube te vinden. Er werden ook ‘zomaar’ liedjes gezongen, zonder verband met het verhaal. Dat lijkt ook het geval met ‘Wil U een stekkie’, wat nog op YouTube is te vinden:
Daar te zien is dat ‘de ingenieur’ televisie zit te kijken, en op die TV wordt dan ‘Wil U een Stekkie’ gezongen. De ‘ingenieur’ herinner ik mij goed, een beetje verwarde figuur die in een stofjas rondliep. Op gezette tijden ging de ingenieur naar zijn laboratorium, in de kelder van het rusthuis. Hij verliet het toneel door een deur, 
maar nooit kregen we zijn laboratorium te zien. Wel volgde steevast een knal en kwam de ingenieur met beroet gezicht weer terug. De andere personages reageerden zeer koel; ‘wat was die knal, oh dat was de ingenieur’. Ik hoopte iedere aflevering dat de ingenieur wat zou laten knallen, maar het gebeurde slechts spaarzaam. Wellicht heeft deze ervaring met de ingenieur mij aangezet om later scheikunde te gaan studeren?
Opvallend in het filmpje is de ‘middle eight’ passage ‘iedereen in de stad…..’. Hier zijn de personages gekleed zoals de Beatles op de cover van Sgt Pepper stonden; ‘psychedelische’ kostuums. Is dit misschien ook een verwijzing naar ‘When I’m 64’ op Sgt Pepper?
Vergelijking van de muziek van ‘Wil U een Stekkie’ met ‘When I’m 64”
Bannink zei zelf dat zijn muziek voor “Wil je een stekkie” geïnspireerd was door “When I’m 64”, en hij citeert dit Beatles-lied overduidelijk in zijn intro. “Wil je een stekkie” klinkt verder als een echt als Bannink-liedje, maar zijn er meer nog meer verbanden te leggen met de Beatles dan alleen het intro? Om de relatie tussen “Wil je een stekkie” en “When I 64” te laten zien, hebben we een mash-up gemaakt van die 2 liedjes. Je kunt goed horen dat Bannink en McCartney beiden meester zijn in het componeren van dit soort nostalgische liedjes.
Door hiernaar te luisteren merk je wel dat de 2 liedjes aan elkaar verwant zijn, hoewel de melodieën duidelijk verschillen. Maar de verwantschap wordt helemaal duidelijk als je de akkoorden bekijkt die bij de melodie gespeeld wordt. Ook als je geen muziek kunt lezen, is de gelijkenis toch treffend als je alleen maar naar de aanduiding van de akkoorden (Romeinse cijfers) en de maatindeling (/) kijkt:
- 1 Wil u een stekkie, een stekkie, een stekkie Wil u een stekkie van de fuchsia
/ I / / V
When I get older losing my hair, many years from now.
I / I / / V
- 2 Heb u een plekkie, een plekkie, een plekkie Heb u een plekkie voor de fuchsia
/V7 / /I
Will you still be sending me a Valentine, Birthday greetings bottle of wine.
/V7 / / / I
- 3 Het is een makkelijke plant Hij eet als ’t ware uit de hand
/IV /IVm / I /VI7
Will you still need me, will you still feed me,
/IV /IVm /I /VI7
- 4 Van de fuch, fuch, fuchsia
/IIm7 /V7 /I
When I’m sixty-four
/IIm /V7 /I
Het is zo te zien dat de coupletten van beide liedjes hetzelfde akkoorden schema (Romeinse cijfers) hebben. Waar de liedjes van elkaar afwijken is in de ‘middle eight’, d.w.z. ‘iedereen in de stad heeft al een stekkie van de fuchsia gehad’ en ‘Every summer we can rent a cottage, In the Isle of Wight, if it’s not too dear”.
Maar er zijn meer overeenkomsten dan de akkoorden zelf. In strofes (1) en (2) van beide liedjes verlopen de akkoorden van de begeleiding traag: ieder begeleiding akkoord duurt 2 of 3 maten (Heeft U een stekkie), en zelfs 3 of 4 maten (When I’m 64).
Bovendien valt de klemtoon steeds aan het begin van de maat (de ‘downbeat’), wat een rustige (maar op lange duur verveling oproepende) sfeer geeft. Als het hele liedje zo zou doorgaan, zou het niet erg opwindend zijn.
Dan zien we in strofe 3 een enorme versnelling: iedere maat een ander akkoord (Wil U een stekkie), en zelfs 2 akkoorden per maat (When I’m 64). In strofe 4 hebben beide liedjes versneld naar 2 akkoorden per maat. Dit is ook iets (harmonische versnelling) wat je hoort in Ragtime muziek, van bijvoorbeeld Scott Joplin. Het lijkt me geen toeval dat Bannink van dezelfde ‘duw in de rug’ voor zijn liedje gebruik maakt als McCartney – en met dezelfde akkoorden!
De akkoorden overgang in (3) van IV naar IVm is uitzonderlijk ( op ‘will you still NEED me’). McCartney heeft in zijn verdere loopbaan – ook na de Beatles – vaker liedjes geschreven waarin zowel het majeur (IV) als de mineur (IVm) vorm van een akkoord voorkomt. Denk aan “’I’m Happy Just To DANCE With You’, In zijn Beatles tijd deed Lennon dit ook wel (In MY Life), maar in zijn solo tijd haast nooit.
Hoewel McCartney duidelijk gecharmeerd is van deze majeur/mineur overgang, heeft hij dit toch niet uitgevonden. De IV naar IVm overgang komt o.a. voor in ‘Ain’t She Sweet’, een liedje wat de vroege Beatles al op hun repertoire hadden staan (en wat zij ook speelden op de Decca auditie):
Let’s cast an eye in her direction
I /IV /IVm /I
When I’m Sixty Four
ShapeStrofes (1) en (2) van When I’m 64 (en dus ook van Wil U een Stekkie) zijn niet zo bijzonder; deze akkoorden in de begeleiding komen in honderden, zo niet duizenden, liedjes voor. Hier kunnen we zien dat dit simpele schema een van de eerste liedjes was die McCartney schreef, rond 1956. Hij haalde dit liedje uit de mottenballen voor Sgt. Pepper: het was het eerste liedje dat voor de LP Sgt. Pepper werd opgenomen, in december 1966.
Dit is het ook eerste liedje van McCartney in het nostalgische, Vaudeville, genre. Er zouden er nog vele volgen, tot ergernis van Lennon en Harrison.
Maar dan volgt de ‘middle eight’: ‘every weekend we can rent a cottage…….’ Hier verandert McCartney de toonsoort naar de parallel (relative minor). Ook deze verandering van toonsoort heeft McCartney niet uitgevonden, het komt al voor op ‘Don’t Ever Change’ wat de vroege Beatles speelden. Maar we vinden de verandering naar de parallel in de middle eight pas terug in latere Beatles liedjes. In Love Me Do en Please Please Me (1962-1963) vinden we het nog niet. Zou McCartney die compositie techniek toch al in 1956 beheerst hebben?
Dit lijkt mij minder waarschijnlijk. Het ligt meer voor de hand dat het couplet uit 1956 komt, en dat McCartney de middle-eight in 1966 erbij gemaakt heeft. Dit spoort met de uitlatingen van Lennon, die zegt dat hij gedeeltes van de tekst van de middle eight geschreven heeft (‘grandchildren on your knee, Vera, Chuck and Dave’). Je kan zelfs veronderstellen dat Lennon nog meer van de middle eight heeft geschreven: de ritmische tekst – op vrijwel 1 toon gezongen – is typisch Lennon: ‘every weekend we can rent a cottage on the Isle…..”.
En er is ook een ander liedje dat McCartney ‘moderniseerde’ met een moderne middle eight: wellicht zijn eerst compositie, ‘I Lost My Little Girl’. Dit liedje heeft hij bij solo optredens gespeeld (na 1970 dus), en de tekst van de middle eight (ook verschoven naar de parallel) maakt duidelijk dat dit gedeelte van later datum is: ‘come on people, listen to the very first song I ever wrote’.
Op de LP Sgt. Pepper volgt: “When I’m 64’ op Within You Within You; een scherper contrast tussen Oosterse subtiliteit en Westerse vrijetijd muziek is moeilijk denkbaar. Toch hebben de Beatles het mooi laten aansluiten. When I’m 64 begint met hetzelfde akkoord waar Within You Without You mee eindigt. Om dit te bereiken moest When I’m 64 wel wat sneller worden afgespeeld, om het een halve toon hoger te maken. Daardoor klink McCartney ’s stem wat hoger, wat jonger. Oorspronkelijk speelde McCartney het in de toonsoort C op de piano, een echte beginners toonsoort, wat ook aangeeft dat hij dit op jonge leeftijd schreef.
Waar gaat: ‘Wilt U een Stekkie’ werkelijk over?
Deze vraag lijkt makkelijk te beantwoorden, en zo is dit –tot nu toe- ook altijd gedaan: het is een vrolijk liedje over plezier in het kweken van kamerplantjes (Fuchsia’s).
Dat zou goed kunnen, maar er zijn aanwijzingen dat hier toch meer aan de hand is. Daarbij moeten we bedenken dat de tekst geschreven is door Annie M.G. Schmidt. En Annie M.G. hield ervan om taboes bespreekbaar te maken op een luchtige manier. Vooral seksualiteit belichtte zij op nauw verholen wijze in haar teksten. Lees maar eens de tekst van ‘Twips’, het meest rockende nummer dat Annie M.G. en Bannink geschreven hebben (“Met je benen in de hoogte En je handen op je bips”). Is de Twips werkelijk een dans, of wellicht iets intiemer?
Tegenwoordig hebben we de neiging om over dergelijke dubbelzinnigheid heen te lezen, omdat veel zaken niet zo taboe meer zijn in de teksten van liedjes. Maar Annie M.G. schreef Ja Zuster Nee Zuster rond de tijd dat de seksuele revolutie los barstte, nog voor de ‘Summer of love’.
Annie M.G. kon behoorlijk volwassen humor in Ja Zuster Nee Zuster brengen, bijvoorbeeld bij ‘de paraplu verkoper’, wiens vrouw overleden is: hij mist haar activiteiten met zijn ‘knödel’: “‘Die deed ‘m d’r in en d’ruit, de hele dag dat het een lust was”. Ook de homoseksuele relaties van de Boze Buurman werden bezongen in “De jongens van de reisvereniging”.
Genoeg om over te gniffelen, dus. Maar wat zou er met de stekkies van de fuchsia bedoeld zijn? Het woord “Fuchsia” en diens afkorting ‘fuc’ wordt veel in het liedje herhaald. Annie M.G. was zich – naar men zegt – niet ervan bewust was dat het woord andere betekenissen had in het Engels. Je kan betwijfelen of Annie M.G. zo naïef was; gezien de andere voorbeelden was ze tot heel wat kattenkwaad in staat.
Echter, er vallen eigenlijk geen seksuele toespelingen in Wil U een Stekkie te ontdekken. Een ander taboe dan? Daarvoor biedt het filmpje de aanknopingspunten. Bij de coupletten zien we de bewoners van het tehuis nog gewoon een – onhandig – dansje doen in de woonkamer van het tehuis. Maar bij de middle eight (‘iedereen in de stad’) verandert dit beeld radicaal: de personages zijn nu gekleed in kostuums die aan de Beatles doen denken op Sgt. Pepper; zij dragen hippe zonnebrillen, en bewegen hun armen alsof zij gitaren bespelen, ze zingen met hoge stemmetjes.
Het lijkt mij duidelijk waar dit beeld op wil doelen: gebruik van geestverruimende middelen, zoals drugs toen genoemd werden. In die jaren wordt cannabisgebruik een onderdeel van de flowerpower-beweging in de Verenigde Staten en Europa. Bloemen (Fuchsia!) waren het symbool van de nieuwe vriendelijkheid en de Hippies, zoals ze zichzelf noemden, tooiden zich hier overdadig mee. Denk ook aan de hit in 1967 van de Flower Pot Men (!), met “Let’s Go To San Francisco“.
In juli 1967 (dus net voor het componeren van ‘Wil U een Stekkie!) roept een advertentie in The Times, mede ondertekend door The Beatles, op tot legalisering van marihuana, en zo worden de Beatles het symbool voor marihuana gebruik. In Nederland stellen de provo’s met ludieke acties het cannabisverbod ter discussie. Het cannabisgebruik onder jongeren neemt toe.
We hoeven alleen maar ‘stekkie’ uit te spreken als ‘stickie’ en ‘Wil U een Stickie’ wordt een ode op het gebruik van cannabis! De tekst van het liedje biedt hier nog meer aanknopingspunten voor: “Het is een makkelijke plant, Hij eet als ’t ware uit de hand. Een beetje mest, een beetje zon, Hij doet het best op ’t balkon”
De fuchsia is echter een struik die vooral in de tuin groeit, geen kamerplant. Hij kan wel in een pot gezet worden. Hij heeft dan in elk geval flink veel water nodig. Men moet voorkomen dat de grond uitdroogt door hem regelmatig (bijna elke dag) te begieten. Beter niet in de volle zon, maar op een plek in de halfschaduw. Dat klopt niet goed met Annie M.G’s tekst. Maar wiet kweken gaat prima op het balkon……
“als ik ’s avonds op visite ga, Dan breng ik overal geluk, Ik geef een stekkie van de fuch,”
Brengt men werkelijk ‘overal geluk’ door een stekkie mee te nemen bij bezoek in de avond? Of gaat dit beter met een ‘stickie’?
Tot slot is nog op te merken dat Bannink voor Wie Wil een Stekkie inspiratie zocht bij Sgt. Pepper van de Beatles, wat op dat moment de LP was die met cannabis (en andere middelen) in verband gebracht werd, door liedjes als Lucy In The Sky en Day in the Life. Maar denk ook aan ‘I get high’ in ‘With a little help from my friends’, ’take some tea’ (= stickie roken) inn ‘Lovely Rita’, ‘digging the weeds’ in ‘When I’m sixty-four’.
En Bannink maakte het de luisteraar zeer duidelijk waar zijn inspiratie vandaan kwam, bijvoorbeeld door het intro. Kortom, zowel Bannink als Annie M.G hebben er alles aan gedaan om in beeld en geluid ons te doen begrijpen waar Wil U een Stekkie werkelijk over gaat. Toch heb ik nergens de cannabis interpretatie van dit liedje gelezen of gehoord. Mooi dat wij – Beatles fans – zo iets kunnen toevoegen aan de cultuur geschiedenis van Nederland!
– Bob de Jong –