‘And yet, there is one truly great song on the album.’ Deze zin uit een bespreking van McCartney’s solowerk tot dan toe (en het was nog maar 1976), is me altijd bijgebleven en wel om twee redenen: enerzijds weerhield ze me ervan het album (McCartney) te kopen, anderzijds zorgde ze ervoor, in een tijd zonder streaming/YouTube en dergelijke, dat deze ‘truly great song’ lang voor mij een onbekende grootheid gebleven is. Inmiddels heb ik meerdere vinyl-uitgaven van dit album en ben ik het gaan waarderen als een ‘truly great album’ binnen zijn context. Onbegrijpelijk, maar dit nummer werd destijds niet op single uitgebracht. Een aantal jaren later probeerde McCartney deze fout te corrigeren door de live-versie van ‘Over America’ alsnog op single uit te brengen, maar dat was toch een beetje mosterd na de maaltijd.
‘Amazed’ schreef McCartney kort nadat hij Linda had ontmoet. Fragmenten kunnen al gehoord worden op de Twickenham banden (Nagratapes) van januari 1969. Paul schreef ‘Maybe’ aan de piano en volgens eigen zeggen kwam het totaal moeiteloos tot stand.
Het nummer begint met een soort fade-in op de dominant A van toonsoort D waardoor het lijkt alsof je midden in het lied valt . Het piano-intro heeft de volgende harmonieën met na de / de basnoot als dat niet de grondtoon is: A- D/fis- d/f- em7- A. Deze lijn bevestigt dat de toonsoort D is, vooral na de afsluitende formule (cadens) ii7 V. Hoe ‘amazed’ kun je zijn als na de inleiding een Bes akkoord volgt (verlaagde submediant)! Dit gebruik is niet nieuw bij McCartney: hij doet het ook na ongeveer 27 seconden aan het eind van de regel ‘I don’t know why you say goodbye’ in ‘Hello Goodbye’, maar daar zit het ingebed in een akkoordlijn richting de tonica (thuishaven). Hier ben je onderweg naar die thuishaven; alle richtingaanwijzers staan ‘op D’, en vanuit het niets komt dat bes-akkoord ipv het verwachtte D: Amazing!!
Hierna volgt er een in kwinten stijgende akkoord-lijn: F—C—G, waarbij de melodie overwegend daalt. Een stijgende akkoordprogressie in kwinten is nogal ongewoon: westerse muziek maakt bij akkoorden in kwint-afstand meestal gebruik van een dalende lijn. Dalen in kwinten geeft tonale richting: de muziek is meer onderweg naar een thuisbasis (de tonica), terwijl een stijgende akkoordlijn in kwinten juist elk gevoel van onderweg zijn naar een rustpunt ondermijnt. Een ontheemding die nog wordt versterkt door de chromatische lijn na 26 seconden.
Het vers komt nog het dichtst bij een gevoel van afsluiting als onder ‘Maybe I’m Amazed at the way I really need you” door de introductie van een As-akkoord een min of meer afsluiting in C volgt.
En dan, eindelijk: de hoofdtoonsoort D! Het min of meer rustpunt C van het voorafgaande wordt als verlaagde VIIe trap het opstapje voor D onder ‘Baby I’m a Man, Maybe I’m a Lonely man…. Veel ‘Blue-notes’ in zang en begeleiding en na ‘doesn’t really understand’ een prachtig D9 akkoord waarbij de 9 naast de terts gepakt wordt op de piano wat een clash e/fis geeft.
Er wordt zo letterlijk gehamerd op het punt van vertwijfeling. Dit D9 tonica akkoord wordt bereikt via de subdominant G. Daarna volgt dezelfde harmonische ronde nog een keer, waarna het G akkoord nu oplost in een D akkoord met de fis in de bas, waardoor McCartney de opening creëert om via d/f em7 A de lijn van de inleiding te herhalen. Hierdoor kan hij de verbazingwekkende stap naar Bes opnieuw maken voor vers 2. Prachtige gestopte gitaarakkoorden als extra begeleidingselement.
McCartney is naast een geweldig componist en fenomenaal instrumentalist (met natuurlijk met stip op één zijn basgitaar-spel) een ongelooflijk zanger geweest. Behalve het bereik in dit nummer zijn de schakeringen in vocaal-timbre ook ongekend; van smekend, tot meer vertwijfeld. Het kraakje dat hij op commando kan aan- en uitzetten blijft ook te gek. Zijn multi-instrumentale kwaliteiten treden in de melodieuze gitaarsolo op de voorgrond. Deze solo maakt gebruik van de majeur/mineur dualiteit die hier en daar aanwezig is in ‘Maybe’ door met regelmaat blue-notes te spelen. Net voor vers 2 en aan het eind van het coda (rond 3.41) trekken basgitaar glissandi de aandacht.
Na The Beatles is er niet zelden getwijfeld aan het kunnen van McCartney. Had hij niet vooral geluk gehad met een partner als Lennon? Deze ‘truly amazing song’, verschenen op het album dat McCartney in 1970 gebruikte om duidelijk te maken dat The Fab Four niet meer zouden samenwerken, had alleen al moeten volstaan als bewijs voor zijn meesterschap. Als hij al iemand nodig had na The Beatles, zou het een kritische stem geweest moeten zijn, om hem te weerhouden van een behoorlijk aantal wat al te laagdrempelige keuzes. Ik denk dat hij in die zin vaak de concurrentie met Lennon gemist heeft: onder diens kritische oog was goed niet goed genoeg en lijkt Paul de lat voor zichzelf constant hoog te leggen.Maar ‘Maybe’ bewijst dat McCartney op zijn vele geïnspireerde momenten ook solo een gigant is.
– Ton Steintjes –