Imagine – misschien wel het beste nummer uit de solocarrière van John Lennon – werd bijna een Beatlesnummer. Tijdens de sessies in januari 1969 voor het album Let It Be, knutselde Lennon aan de nu bekende akkoorden, terwijl Ringo Starr meedrumde. Het was slechts één van de ongeveer 400 liedjes, jams en fragmenten die werden gespeeld tijdens de beruchte onregelmatige opnamesessies, maar het zou nog twee jaar duren voor Lennon het liedje afmaakte dat een soort grafschrift zou worden voor de overleden singer-songwriter.
De kiem van het lied lag in een boek van zijn vrouw Yoko Ono, genaamd Grapefruit. Gepubliceerd in 1964, was het een stuk conceptuele kunst met een reeks instructies voor de lezer, waarin het woord “imagine” prominent aanwezig was. “Yoko heeft eigenlijk veel geholpen met de teksten, maar ik was niet mans genoeg om haar met credits te belonen”, bekende Lennon aan verslaggever David Sheff tijdens een serie interviews voor tijdschrift Playboy, gepubliceerd slechts twee dagen voordat Lennon op 8 december 1980 werd doodgeschoten. Begin 1971 was Lennon klaar met de teksten (Ono’s inbreng werd officieel gecrediteerd in 2017) en in juni van dat jaar nam hij op in de speciaal gebouwde studio in zijn landhuis te Tittenhurst Park – geluidstechnicus Eddie Veale, die hielp bij de bouw van de studio, noemde het “de eerste professionele thuisstudio in het Verenigd Koninkrijk”.
Oude vriend en ontwerper van de Revolverhoes Klaus Voorman, speelde bas en toekomstig Yes-drummer Alan White drumde, terwijl de befaamde sessiepianist Nicky Hopkins elektrische piano toevoegde (welke werd afgekeurd voor de laatste take).
Op 4 juli werd een subtiel laagje strijkers toegevoegd en het liedje was af.
You may say I’m a dreamer
In oktober werd het nummer als single uitgebracht over de hele wereld, behalve in het Verenigd Koninkrijk, naar verluidt om de focus te houden op Lennon en Yoko’s andere vredesanthem Happy Xmas (War Is Over). Het nummer werd nummer één in Australië en Canada, maar bleef steken op nummer drie in de VS. Het bereikte de zesde plaats in de hitlijsten in het Verenigd Koninkrijk toen het uiteindelijk als single werd uitgebracht in 1975 om te helpen het Lennonverzamelalbum Shaved Fish te promoten. Lennon leek te denken dat de eerste respons niet overweldigend was, vooral in vergelijking met de reeks hits die hij had met zijn vorige band, maar hij was bijzonder trots op Imagine. “Ik kwam met Imagine, Love, en die Plastic Ono Bandnummers – ze kunnen op tegen alle nummers die geschreven werden toen ik nog een Beatle was”, vertelde hij Sheff.
“Het kan zijn dat je 20 of 30 jaar nodig hebt om dat te waarderen, maar het feit is dat deze nummers net zo goed zijn als al het f… werk dat ooit is gedaan.” Vrijwel onmiddellijk veroorzaakte het lied echter controverse, vooral in Amerika.
And no religion, too
De teksten van Imagine waren de laatste halte op Lennons spirituele reis. Hij was christelijk opgevoed, trok op met de Maharishi en had zich verdiept in de tegencultuur, het Tibetaanse Dodenboek en verschillende vormen van therapie en meditatie. Maar Imagine vatte zijn wereldbeeld van die tijd samen en weerspiegelde de bed-ins, protesten en politieke idealen die steeds meer in zijn muziek waren gesijpeld sinds het Beatlesnummer Revolution in 1968. Lennon beschreef het lied ooit als: “anti-religieus, anti-nationalistisch, anti-conventioneel, antikapitalistisch, maar omdat het van een suikerlaagje is voorzien wordt het geaccepteerd. Het is bijna het communistisch manifest”, grapte hij half.
Het lied werd niet helemaal geaccepteerd. De openingszin “Imagine there’s no heaven” en de latere tekst “and no religion, too” maakten de Amerikaanse christelijke leiders, die al een hekel aan Lennon hadden, woedend. Dit waren dezelfde mensen die Beatlesplaten verbrandden nadat Lennon slechts vijf jaar eerder had verklaard dat The Beatles “populairder waren dan Jezus nu”. In de nasleep van de aanslagen van 11 september 2001 werd het nummer toegevoegd aan de “do not play”-lijst van de Amerikaanse massamediabedrijf Clear Channel, naar verluidt vanwege de “no heaven”-zin.
A brotherhood of man
Voor muzikant Emmanuel Kelly is Imagine het liedje dat de start van zijn carrière betekende. Kelly werd geboren in Irak, door soldaten gevonden als baby in een doos, halfdood met onderontwikkelde ledematen en kwam voor het eerst in de belangstelling dankzij een ontroerende uitvoering van het liedje op de Australische tv-versie van de reality-muziekwedstrijd The X Factor. Hij had een ander liedje willen zingen voor zijn tv-debuut, maar de rechten konden niet worden goedgekeurd, dus moest hij zijn back-upliedje – Imagine – zingen.
De resultaten gingen viral.
“Mama zegt altijd ‘alles gebeurt met een reden’ en ik denk dat het zingen van dat liedje ook met een reden gebeurde”, zei Kelly. “Een kind dat uit een oorlogsgebied komt, een oorlog heeft meegemaakt en de gekte en ontberingen van het leven heeft gezien … zingt een lied over vrede. Eerlijk gezegd, dacht ik daar toen niet eens aan. “Het lied is niet zomaar een lied, het is een instrument. Als het op de juiste manier wordt gebruikt, met de juiste mensen, is het een middel om te creëren en aan te moedigen en te inspireren en te motiveren.” Kelly heeft het nummer zelfs op het podium uitgevoerd met de Britse supergroep Coldplay. ”Dat was echt te gek. Het was een ongelofelijke, krachtige ervaring,” zei hij. “Ik moet John Lennon voor dit alles bedanken.”
Imagine no possessions
Joe Goodden, die de website Beatles Bible beheert en het boek Riding So High – The Beatles & Drugs schreef, zei: “Imagine zal altijd John Lennons signature-song zijn. Het is een eenvoudige boodschap, een seculiere lofzang op de betere aard van de mensheid, die weerklank vindt door zijn eenvoud en ernst”, zei Goodden.
“Ik denk niet dat Imagine ooit gedateerd zal aanvoelen, want het spreekt tot onze universele behoefte aan een betere toekomst. The Beatles waren meesters in het ons verbonden laten voelen, ongeacht onze leeftijd of achtergrond en in het vinden van die gevoelens die over grenzen en oceanen heen resoneren – Imagine is Lennons meest effectieve voorbeeld hiervan.”
Het lied is echter niet zonder tegenstanders. De befaamde singer-songwriter Elvis Costello noemde het “een van (Lennons) slechtste” en kraakte het af in zijn single The Other Side Of Summer met de tekst “was het een miljonair die zei ‘imagine no possessions’?”
“Imagine kan een beetje afgezaagd en neerbuigend aanvoelen”, beaamde Goodden. “Het is bizar om de video te zien, opgenomen in Lennons enorme landhuis te Tittenhurst Park, waarin hij zingt: ‘Imagine no possessions’. De multimiljonair Lennon was net zo materialistisch als iedereen en in latere jaren veranderde hij de tekst in ‘I wonder if we can’, schijnbaar indachtig de beschuldigingen van hypocrisie.”
Anderen hebben gewezen op de trieste ironie dat een van de meest vereerde vredesliederen van de 20e eeuw is geschreven door een man met een gewelddadig verleden. Dit was iets waar Lennon zelf zich scherp van bewust was, hij vertelde Sheff: “Ik vocht met mannen en ik sloeg vrouwen. Ik ben een gewelddadige man die geleerd heeft niet gewelddadig te zijn en spijt heeft van zijn geweld”, zei Lennon.
“Maar ik geloofde oprecht in liefde en vrede. Ik zal veel ouder moeten zijn voordat ik in het openbaar onder ogen kan zien hoe ik vrouwen als jongere heb behandeld.”
Goodden zegt dat het lied uiteindelijk over verbetering gaat – voor het individu en de hele mensheid. “John Lennon zei niet dat hij perfect was, hij zei dat we naar een betere wereld kunnen streven als we onze verschillen opzijzetten en de handen ineenslaan”, zei hij.
Nothing to kill or die for
Het laatste liedje dat Lennon ooit live speelde was Imagine. Hij stopte in 1975 met optreden en opnemen om zich te concentreren op de opvoeding van zijn zoon Sean, maar was bezig met een comeback toen hij in 1980 werd vermoord, nadat hij net samen met Ono het album Double Fantasy had uitgebracht.
Als gevolg daarvan was zijn laatste liveoptreden in 1975 tijdens een TV-special ter ere van de Britse amusementsimpresario Lew Grade, waar hij slechts drie nummers speelde, waarvan het laatste Imagine was.
In de nasleep van zijn dood keerde het liedje terug in de hitlijsten over de hele wereld, het bereikte nummer één in het Verenigd Koninkrijk en Ierland en in de volgende 40 jaar zou het liedje steeds opnieuw in de hitlijsten komen.
Sinds 1980 is het vier keer opnieuw binnengekomen in de Australische ARIA-top 100, vijf keer in de Spaanse hitlijsten en vijf keer in de Britse hitlijsten. Lennons vrienden Elton John en David Bowie brachten het lied live ten gehore na Lennons dood en het lied is een hymne geworden voor moeilijke tijden.
Na de terroristische aanslagen van 11 september in New York schreef David Fricke van Rolling Stone: “Imagine heeft zich ontpopt als een nieuwe nationale hymne, een sterk, rustig tegenwicht voor de institutionele psalmen en strijdliederen – The Star-Spangled Banner, God Bless America, America The Beautiful – die sinds de terroristische aanslagen de lucht hebben gevuld.”
Neil Young en Tori Amos coverden beiden het nummer op TV in de dagen na de val van de twin towers en Imagine is gespeeld en opgenomen voor alles van tsunamirampbenefiet en UNICEF- fundraisers tot talloze Olympische openingen en –sluitingen, maar buiten liefdadigheids- en humanitaire instellingen wordt Imagine niet zo regelmatig opgenomen als andere liedjes van de hand van The Beatles. Ono beweerde ooit dat ze veel verzoeken van artiesten die het nummer wilden coveren afwees omdat ze vroegen om de “no religion”-tekst te veranderen.
De Australische acteur John Waters, die drie decennialang Imagine heeft gespeeld als onderdeel van zijn John Lennon-tributeshow Looking Through A Glass Onion, zei dat hij het nummer niet live zou durven spelen buiten de context van de tributeshow.
“Sommige liedjes zijn zo beeldbepalend dat je je op heilig terrein begeeft door ze te coveren en ik denk dat dát de reden is waarom de meeste artiesten ervoor terugdeinzen”, zei Waters.
“Lennons emotie komt, denk ik, heel ongefilterd over. Als mensen een liedje coveren zeggen ze altijd: ‘Ik moest het me eigen maken.’ “Wat ga je doen met Imagine? Ga je het op een reggaebeat zetten? Ga je de akkoordenstructuur een beetje veranderen? Nah, je laat het gewoon met rust.”
Vertaling:
Henno de Jong