Vandaag 18 februari 2023 werd Yoko Ono 90 jaar. Een vrouw die nog steeds heftige reacties oproept bij een aantal fans. Veel van die kritiek is gericht op “haar gegil” of haar zangcapaciteiten. Anderen blijven stug volhouden dat Ono de enige reden is dat The Beatles uit elkaar gingen. Als kado voor Yoko daarom mijn persoonlijke tegengeluid. Als verjaardagscadeau aan Yoko.
Natuurlijk leerde ik Yoko kennen zoals de meeste Beatles fans: door haar bijdragen aan albums als Live Peace in Toronto, Some Time In New York City en Double Fantasy. Haar solowerk leerde ik pas kennen door de Ono Box die in 1992 verscheen en die een dwarsdoorsnede van haar oeuvre bevatte. Een groot deel van haar albums – met name haar albums op het Apple-label- waren nieuw niet meer te koop en ook tweedehands schaars. En eerlijk gezegd: ik kocht de box destijds, eerlijk is eerlijk, meer vanwege de bijdragen van Lennon aan haar nummers dan vanwege Ono zelf.
Ook bij mij viel het muntje niet direct bij een groot deel van haar muziek. Haar meest avant gardistische deel van haar werk, vooral te horen op haar albums Yoko Ono/Plastic Ono Band en de dubbelaar Fly, is niet het toegankelijkste deel van haar albums. Vanaf Approximately Infinite Universe worden haar songs aanzienlijk conventioneler. Qua begeleiding dan.
Yoko Ono was haar tijd ver vooruit. Vooral op Yoko Ono/Plastic Ono Band Net als “het broertje” John Lennon/Plastic Ono Band een primal scream album. De opener Why? hakt er stevig in: de gierende gitaar van Lennon gaat naadloos over in het gegil van Ono. En een extra eervolle vermelding voor de ontzettend strakke ritmesectie van Klaus Voormann en Ringo Starr. Het meer dan 16 minuten durende Mind Train van Fly zou je kunnen zien als proto-trance muziek. De kortere edit op de Ono Box is overigens toegankelijker.
Ver voor de Girlpower van de Spice Girls zong Yoko Ono al Woman Power. Feminisme, abortus, het waren onderwerpen die Ono al begin jaren ‘70 aan de kaak stelde, Haar tedere kant in songs als I Want My Love To Rest Tonight en Nobody Sees Me Like You Do werd door velen totaal over het hoofd gezien. Yoko bleef voor velen een heks. Ze zou zelf Yes I’m a witch/I’m a bitch/I don’t care what you say zingen, maar de kritiek moet haar geraakt hebben. Het beklemmende Loneliness, aanvankelijk opgenomen voor het album A Story dat zo’n 20 jaar op de plank bleef liggen, spreekt boekdelen.
Ze maakte haar laatste album op haar 85e, Warzone. Haar stem klinkt breekbaar maar zelfs als hoogbejaarde klinkt ze hipper en compromisloze dan artiesten van half haar leeftijd.
Niet alleen muziek maar ook haar kunstwerken en teksten, bijvoorbeeld haar nog dagelijkse uitingen op Twitter – al zal zij, gelet op haar zeer broze lichamelijke en geestelijke gezondheid daar zelf weinig tot geen bemoeienis mee hebben – provoceren en schuren.
Natuurlijk heeft Yoko Ono tekortkomingen, maar wie heeft dat niet? Wellicht is na zijn dood Lennon te veel neergezet als apostel voor de wereldvrede en is het menselijke deel van Lennon – ook niet zonder tekortkomingen – zo ver naar de achtergrond verdrongen dat Lennon te eendimensionaal wordt geportretteerd. Maar daar staat tegenover dat Ono de archieven van Lennon ruimhartig heeft geopend met talloze prachtige compilaties als de Anthology-box en de zeer uitgebreide heruitgaven van albums als John Lennon/Plastic Ono Band en Imagine. Natuurlijk heeft het haar niet armer gemaakt, maar dat zelfde geldt voor de heruitgaven van Harrison en McCartney die bovendien aanzienlijk minder extra audio bevatten. En laten we niet vergeten dat het Ono was die met investeringen in onroerend goed en koeien het vermogen van de Lennons vergrootte. Bovendien gaf Ono de fans een maar liefst meer dan 200 uur durende radioserie, The Lost Lennon Tapes, waarin gratis onuitgebrachte songs en outtakes van begin tot einde te horen waren.
Zelfs als die heruitgaven het enige was geweest dat Yoko had gedaan, dan verdient zij meer respect dan zij van vele krijgt. Gelukkig wordt de muzikale invloed van Ono door steeds meer artiesten erkend. En hoewel haar werk misschien voor velen te ontoegankelijk zal blijven: voor wie zich openstelt kan er wellicht een wonderlijke wereld openen. Waarin lege kinderwagens door de stad geduwd worden en naar handen in de sneeuw gezocht wordt. Een wereld die je op nieuwe gedachten kan brengen. Ik zelf heb bijvoorbeeld meer van Yoko over feminisme geleerd dan alle jaargangen van Opzij mij hadden kunnen leren.
Lang leve Yoko!
Ron Bulters