Ik ben een liefhebber van mythes, wat we vroeger ‘broodje aap’-verhalen noemden. Verhalen die zich voordoen als nieuws, maar niet echt gebeurd zijn en ook niet kwaadwillend bedoeld zijn, want dan is het Fake News. Ik vind mythes veel interessanter dan het ‘echte’ nieuws. Ik geef het toe, ook al klinkt het misschien wat raar. We zijn niet alleen in het heelal, de FBI, KGB en Mossad werken samen om ons bang te maken voor een pandemie, er rijden geen karretjes over Mars maar in een geheime tv-studio in de grotten van Nevada en de Beatles wilden nog één keer een goede plaat maken (Abbey Road) voordat ze uit elkaar zouden gaan. Dat is toch veel opwindender en romantischer dan dat de belastingen stijgen, het vertrouwen in de politiek daalt en de Beatles zoveel ruzie maakten over geld dat ze niet meer samen konden werken?
De Mythe van Mimi
Vandaar dat ik met extra belangstelling luisterde naar Fab4Cast #161, ‘De Boeken (1)’, waarin het o.a. ging over mythes rond de Beatles. Als voorbeeld werd genomen een verhaal van tante Mimi, Johns tante: Mimi had gezegd dat zij op 9 oktober 1940 met gevaar voor haar leven van haar huis naar het ziekenhuis rent waar John net geboren was, terwijl Duitse bommenwerpers Liverpool bestoken. De granaatscherven vliegen haar om de oren, er ontploft een landmijn aan een parachute voor de deur van het ziekenhuis, maar Mimi loopt door, om John te zien, het eerste jongetje in de familie Stanley in een zeer lange tijd. Mimi had namelijk vier zusjes. Een prachtig verhaal, met alle kenmerken die mythes zo leuk maken: spanning, onwaarschijnlijke heldendaden, romantiek, onbekende technologie etc.. We hoeven ons niet bezorgd te maken dat dit verhaal misschien geen mythe is: de presentatoren hadden opgezocht dat de Duitse Luftwaffe geen bombardement op Liverpool had uitgevoerd op 9 oktober 1940. Wel op 8 oktober en de weken daarna, maar juist niet op de dag dat John geboren werd. Daarmee is deze mythe wel ontmaskerd, maar voor mij begint de pret dan pas. Waar komt de mythe vandaan, wat voor type mythe is het, wat zijn de broertjes/zusjes van deze mythe? Er is namelijk slechts een beperkt aantal mythes, die steeds in nieuwe gedaante verschijnen. Opvallend is ook dat die mythes al sinds mensenheugenis de ronde doen, niet gebonden door plaats, cultuur of religie. Vaak gaan mythes over een reis of tocht, grote gevaren, een vijand verslaan door buitengewone heldhaftigheid, zich afspelend in het raamwerk van een oorlog of strijd.
De Oermythe
Het verhaal over Mimi bevat veel van de typische mythische elementen, zoals de reis (lopend van haar huis naar het ziekenhuis), het gevaar (van de bommen), de vijand wordt verslagen omdat ze toch levend in het ziekenhuis aankomt. De eerste keer dat we deze mythe tegenkomen is waarschijnlijk het bekende verhaal over de lopers van Marathon. De oude Grieken en de Perzen waren in een oorlog verwikkeld. In 490 v.Chr. landde een Perzisch leger aan de oostkust van Griekenland, ter hoogte van het dorp Marathon, op grote loopafstand van Athene. De Grieken wisten de Perzen van de stranden te verjagen. Daarop voer de Perzische vloot richting Athene; de Atheense troepen liepen echter in ijltempo van Marathon naar Athene, een geforceerde mars van een zevental uren. Ze kwamen net op tijd aan om een tweede landingspoging van de Perzen af te slaan. Hier hebben we dezelfde elementen als de mythe van Mimi: de oorlog, een snelle wandeling, het weerstaan van de vijand en de gelukkige afloop. Deze mythe van Mimi lijkt mij ook zo populair omdat hiermee John zelf een mythologisch karakter krijgt: zijn geboorte ging gepaard met bijzondere (mythologische) gebeurtenissen. Als je terugkijkt in de geschiedenis, dan blijkt dat voor veel bekende figuren de geboorte omgeven wordt door dit soort mythologische gebeurtenissen. Dat geldt ook voor mijzelf (maar ik blijf bescheiden): mijn ouders hebben talloze malen verteld hoe bijzonder ik ben, omdat ik precies om 11 voor 11 geboren ben en toch geen carnavalskind!
Waar komt Mimi’s mythe vandaan?
Het zou mooi zijn als we de ‘mythe van Mimi’ geheel in kaart konden brengen door te vinden waar het verhaal vandaan komt. ‘Van Mimi natuurlijk’, zou de eerste gedachte zijn, maar dat is wat te makkelijk. In de 21e eeuw Googelen we natuurlijk deze vraag en dan vinden we (in de Wikipedia) dat dit verhaal over Mimi terug te vinden is in een boek van Bob Spitz, ‘De Beatles’. Dat heb ik op de plank staan, dus snel opgezocht.
Bob Spitz
En inderdaad, Spitz vertelt dit verhaal in geuren en kleuren: bommen en geweervuur in de stad, maar Mimi rende van portiek naar portiek op weg naar het ziekenhuis, maar vervolgens gaan bij mij de alarmbellen rinkelen: geen woord over landmijnen aan parachutes en erger nog: Spitz noemt dit verhaal van Mimi “onverschrokken, zij het enigszins verdacht”, ook al zegt Spitz niets over het werkelijk uitvoeren van bombardementen op 9 oktober.
Blijkbaar moeten we verder terugzoeken om de bron van de passage in Spitz te vinden. Dat is mogelijk, want Spitz verwijst naar het boek van Hunter Davies: ‘The Beatles’.
Hunter Davies
Toevallig was dit het eerste boek dat ik over de Beatles kocht, op station Muiderpoort, om mij bezig te houden op de lange treinreis naar de wintersport en hier krijgen we een probleem, want Davies vertelt over de geboorte van John het volgende: “Julia werd opgenomen in de Kraamkliniek in Oxford Street om haar baby te krijgen. Hij werd geboren tijdens een zware luchtaanval op 9 oktober 1940, om 6.30 uur ’s avonds en hij werd John Winston Lennon genoemd. Winston was het resultaat van een kortstondige vlaag van patriottisme. Mimi, die de baby twintig minuten na zijn geboorte zag, koos de naam John.”
We lezen dus inderdaad wel dat er een luchtaanval/bombardement was, maar geheel niets over een heldhaftige voettocht van Mimi naar het ziekenhuis! Niet zo netjes van Spitz en we blijven zitten met de vraag waar het verhaal van Mimi zijn oorsprong vindt. Daarom andere bronnen geraadpleegd, die de ‘inspiratie’ voor Spitz gevormd kunnen hebben.
Philip Norman
In “John Lennon, The Life” en in “Shout!” vertelt Philip Norman het verhaal op zeer beeldende wijze: ”de geboorte van de baby op 9 oktober werd gekenmerkt door een bijzonder woeste Duitse nachtaanval. Volgens Mimi, loeiden de luchtalarmsirenes en al het openbaar vervoer was, zoals gewoonlijk, tot stilstand gekomen. Ze was zo opgewonden dat ze de twee mijl van haar ouders rende naar kraamkliniek Oxford Street, zich niet bewust van bommenwerpers en van landmijnen aan parachutes”. Eindelijk, hier hebben we bijna het hele verhaal, met bussen en landmijnen. Maar helaas, hierna zegt Norman: ”Maar in de nacht van 9 op 10 oktober bleef de Luftwaffe onverklaarbaar weg. Terwijl Mimi zich naar Oxford Street haastte, zou ze ongetwijfeld de resultaten gezien hebben van eerdere bombardementen, in puin en gebroken glas. Bij latere bezoeken voor Julia had de situatie kunnen zijn zoals ze zich dat herinnerde voor de eerste nacht, met een landmijn die naast het ziekenhuis landt.” Norman ontkracht de kleurrijke mythe dus meteen en neemt op sympathieke wijze Mimi in bescherming. Dit roept dan wel de vraag op wanneer (en aan wie) Mimi dit verhaal verteld zou hebben. Hoe meer tijd er verstreken was tussen de gebeurtenis en het interview, des te onbetrouwbaarder de herinneringen worden. We kunnen in ieder geval zeggen dat er tientallen jaren tussen moeten hebben gezeten. Hunter Davies sprak zelf met Mimi en ze vertelde het verhaal niet aan hem. Dus zal het na 1967 geweest moeten zijn en er was dus tenminste 26 jaar versterken na die bewuste nacht, maar wanneer precies? Dus verder speuren op de boekenplank…
Corbyn
In haar boek met de originele titel “John Lennon” vertelt Corbyn: “Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Liverpool een grote marinescheepswerf en een belangrijk doelwit voor de bommenwerpers van Adolf Hitler. De vliegtuigen van de Duitse Luftwaffe vlogen op 9 oktober 1940 boven hun hoofd en lieten bommen op de stad vallen.” Die datum klopt dus niet, maar Corbyn waagt zich gelukkig niet aan het verhaal van Mimi.
Op het moment dat ik John zag, wist ik dat ik hierop gewacht had”.
E. Thomson, D. Gutman
In het zwaarwichtig getitelde “The Lennon Companion” vertellen zij: “Philip Norman begint scherpzinnig zijn Shout! met een verslag van Mimi Smith die naar het ziekenhuis rent door de straten van Liverpool tijdens een bombardement ‘ Op het moment dat ik John zag, wist ik dat ik hierop gewacht had”, zei ze tegen Davies. Zij nemen dus klakkeloos de tekst van Norman over (inclusief de incorrecte verwijzing naar Davies), maar zonder te vermelden dat Norman meteen daarna het verhaal ontkracht!
Jacqueline Edmondson
In haar boek met de originele titel “John Lennon:” zegt zij: “De dreiging dat Duitse gevechtsvliegtuigen de stad Liverpool zouden bombarderen weerhield Mimi er niet van om te voet door de straten de bijna drie kilometer naar Oxford Street Kraamkliniek af te leggen.” Dat is dus slim gedaan van Edmondson; zij zegt niet dat er bombardementen waren, maar maakt de tocht van Mimi mythisch omdat er wel de dreiging van bombardementen was en omdat Mimi de hele afstand (drie kilometer!) liep.
Tim Riley
In zijn pretentieus getitelde “The Definitive Life” citeert Riley zelfs Mimi letterlijk: “Ik zocht deuropeningen uit zo snel als mijn benen me konden dragen. . . Ik was letterlijk doodsbang. Openbaar vervoer was er niet omdat de bombardementen altijd in de schemering begonnen. Er waren vallende granaatscherven en geweervuur. Toen er een kleine stilte was, rende ik naar de ziekenhuisafdeling en daar was de prachtige kleine baby.” Voor de oorsprong van dit citaat verwijst hij naar het boek van Ray Coleman, John Lennon. Riley voegt er nogal neerbuigend aan toe dat “Mimi’s geheugen misschien wel de enige plek in de stad was waar bommen zijn gevallen die avond; er was zeker een avondklok en de bussen reden niet, maar er vielen geen bommen op Liverpool.” Op naar Coleman voor de bron!
Ray Coleman
In zijn eveneens pretentieus getitelde “The Definitive Biography” (met een voorwoord van George Martin!) zegt Coleman: “Die nacht geselde Hitler’s Luftwaffe Liverpool in een van de zwaarste luchtaanvallen ooit op Engeland. Ik rende van portiek naar portiek zo snel als mijn benen mij dragen konden, zei Mimi. Ik was doodsbang. Er reden geen bussen omdat de bombardementen altijd bij schemering begonnen. Granaatscherven vlogen rond en er waren kanonschoten te horen. Toen het even stil was rende ik het ziekenhuis in.” Coleman citeert dus ook Mimi rechtsreeks, maar hij vertelt niet waar hij het citaat gevonden heeft, helaas. Ook ontbreekt hier de landmijn aan een parachute en hij vertelt niet dat er helemaal geen bombardement was op 9 oktober.
Mark Lewisohn
Last but not least – onze rots in de branding van de Beatleshistorie – windt er in zijn Tune In (deel 1) geen doekjes om: “Julia Lennon is niet bevallen tijdens een luchtaanval. Woensdag 9 oktober 1940 verleende een zeldzaam moment van uitstel van de vallende bommen en mijnen aan parachutes. Haar baby werd geboren in het Liverpool Maternity Hospital in Oxford Street. Mimi was erbij, of in de buurt en ze was blij met een jongen – zeer welkom in een door vrouwen gedomineerd gezin.” Lewisohn maakt overduidelijk gehakt van de mythe van Mimi, zonder overigens Mimi te citeren. Hij zegt niets over de voettocht van Mimi en laat zelfs in het midden waar Mimi eigenlijk was. Wel noemt hij de mijnen aan parachutes.
Nogmaals Davies
Volgens Lewisohn (voetnoot 7) komt het verhaal van het bombardement voort uit een interview van Hunter Davies met Mimi, waarin zij spreekt van hevig bombardementen toen John geboren werd. Dat klopt inderdaad met het boek van Davies wat ik heb. Ik heb een eerste editie en dat is belangrijk want Davies heeft in latere edities op diverse plekken zijn tekst herzien – niet altijd verbeterd. Daarom maar het offer gebracht om de nieuwste editie van het boek van Davies te kopen en daar zegt Davies in het Voorwoord dat hij heeft ontdekt dat er geen bombardement is geweest op 9 oktober. Echter, Davies zegt dat hem over dit bombardement is verteld door John zelf, zijn tante Mimi en zelfs door zijn vader Fred Lennon! Dat klinkt als een indrukwekkender getuigenis dan het werkelijk is, want John was toen nog geen dag oud en Fred was in oktober 1940 niet eens in Liverpool. Mimi moet dus de enige bron zijn en Davies zegt dat hij het in zijn boek laat staan, want “het is een familielegende, die nog springlevend was in 1968” en dat klopt ook wel, want in zijn boek ‘In His Own Write’ schrijft John zelf: “I was bored on the 9th of Octover 1940 when, I believe, the Nasties were still booming us.” Dat is lastig te vertalen, maar betekent iets als “ik werd geboord op 9 octover 1940 toen, geloof ik, de Naarlingen nog steeds boemen op ons gooiden”.
Conclusie
We kunnen de conclusie van Hunter Davies nog sterker uitdrukken: de mythe van Mimi doet nog steeds de ronde in 2021! De oerbron is waarschijnlijk een uitspraak van Mimi in een interview met Hunter Davies in 1968, maar alleen wat betreft de geboorte van John tijdens een bombardement. Het prachtige verhaal over Mimi die tussen de vallende bommen en mijnen aan parachutes (die werkelijk door de Duitsers geworpen werden) door naar het ziekenhuis rent heeft geen duidelijke oorsprong; het komt zeker niet van Hunter Davies vandaan. Waarschijnlijk heeft Mimi dit nooit gezegd, maar is het in de loop der jaren aan het verhaal toegevoegd en vervolgens praten de ‘historici’ en biografen elkaar na zonder te checken wat ervan klopt. Kortom, een echte mythe, die we vooral in ere moeten houden!
P.S. Mocht een van de BFNL-lezers wel weten waar Mimi gesproken heeft over haar voettocht naar het ziekenhuis, stuur dan een mailtje naar BFNL. Alvast dank!
– Bob de Jong –