“ Linda en ik kwamen een keer eten bij John, en hij zei: “Heb je zin om je te laten trepaneren?” Ik zei: “Misschien, wat is het?” Hij zei: “Je boort een gat in je schedel, en dat verlicht de druk. “We zaten te eten en dit werd serieus aangeboden! Het was geen grap, het was zoiets als: “Laten we volgende week gaan, we kennen een man die het kan doen en misschien kunnen we allemaal samen gaan.” Dus ik zei: “Kijk John, ga jij het maar doen, en als het werkt, geweldig. Vertel ons er alles over en dan zullen het allemaal doen.” Aldus Paul McCartney in 1986 (Musician Magazine Interview, en vrijwel identiek in een Rolling Stone Interview in 1986).
Gelukkig (?) liet John geen gat in zijn schedel boren, en dit idee van John heeft verder weinig bekendheid gekregen; ik vond het niet terug in de bekende biografieën van Lennon en McCartney. Dat is jammer, want er is een leuk verband met Nederland in dit verhaal: toen Lennon zei ‘we kennen een man die het kan doen’ sprak hij namelijk over Bart Huges, een medicijnen student uit Amsterdam!
Op basis van de – schaarse – bronnen zal ik hier beschrijven hoe dit contact tussen Huges en Lennon tot stand kwam. En daarbij komen (als primeur voor Beatlesfanclub.nl!) details naar voren over de iconische foto’s die van Huges genomen zijn, terwijl hij een gat in zijn eigen schedel boort.
Trepaneren: voordelen van een gat in je hoofd
Trepaneren, het boren van een gat in de schedel, heeft zijn wortels in de mystieke / therapeutische praktijken (zoals het uitdrijven van duivels) van de prehistorische beschaving. Archeologen hebben botfragmenten van getrepaneerde schedels op elk continent gevonden, met enkele monsters die dateren van wel 10.000 BCE.
In de jaren zestig en zeventig ontwikkelde zich een enorme interesse in methodes om ‘de geest te verruimen’ en waarneming en inzicht te vergroten. Meestal werd dit farmacologisch geprobeerd, met LSD, marihuana, peyote en andere hallucinogenen.
Hijzelf was het proefkonijn.
Bart Huges (1934-2004) had medicijnen gestudeerd in Amsterdam, maar is nooit afgestudeerd; hijzelf dacht dat zijn diploma hem onthouden werd omdat hij zijn gebruik van drugs bekend had gemaakt. Dat weerhield hem er niet van om medisch onderzoek te doen; hijzelf was het proefkonijn. Hij publiceerde zijn theorieën in een boekrol getiteld “Homo Sapiens Correctus” in 1962.
Zijn theorie was gebaseerd op het concept dat de vermeende hogere bewustzijnsstaat van een baby gerelateerd is aan zijn niet-afgedichte schedel die vrije uitzetting van de hersenen en dus van cerebrale bloedstroom en metabolisme mogelijk maakt. Naarmate we ouder worden, beperken bothechtingen deze expansie en wordt de doorbloeding beperkt, meer nog vanwege onze rechtopstaande houding.
Methoden die de bloedtoevoer naar de hersenen verhogen, zoals springen, van een warm bad naar een koud bad gaan of psychoactieve geneesmiddelen zoals LSD gebruiken, zouden dit probleem alleen tijdelijk omkeren. Trepaneren daarentegen zou een aanhoudende toename van het bloedvolume mogelijk maken en de pulsatie en het metabolisme herstellen als gevolg van de toegenomen flexibiliteit van de schedel.
Het lijkt mij dat Huges het trepaneren voornamelijk bestudeerde van wege de mogelijke behandeling van psychoses en neuroses.
Toen hij, op 6 januari 1965, een gat in zijn eigen schedel boorde, ontdekte hij dat zo’n gat eenzelfde geestverruimende werking heeft als soft drugs. De bekende fotograaf Cor Jaring (die ook een reportage maakte over John & Yoko Lennon in the Amsterdam Hilton) maakte foto’s van het boren, die veel ophef veroorzaakten. Op 11 januari 1965 was er een ‘Happening’ op de Dam in Amsterdam, waar Huges langzaamaan zijn hoofdwond bloot legde.
Hoewel zijn publiek was samengesteld uit ‘Provo’’, de meest psychedelisch ingestelde mensen in Europa op dat moment, was de onthulling toch een sensatie van de eerste orde. Huges werd op slag een van de eerste en meest bekende voorvechters voor trepaneren; hij wilde dat de ingreep voor iedereen beschikbaar werd gesteld in Nederlandse ziekenhuizen. Overigens verving trepaneren het gebruik van drugs niet; hij bleef marihuana en LSD gebruiken. Zijn dochter noemde hij Maria Juana…….
“Nepfoto’s” die hij “verkoopt alsof ze de echte zijn”.
De Foto’s van Jaring
Recent zijn enkele brieven van Huges aan zijn vrouw openbaar gemaakt. Huges blijkt rond de tijd van zijn trepaneren geldzorgen gehad te hebben, die ertoe leidden dat hij van zijn vrouw en kind gescheiden leefde. Hij schrijft dat “er eindelijk geld binnenkomt” omdat hij meer rollen heeft verkocht nadat hij een mediahype was geworden. Hij schrijft ook dat hij een aardig inkomen krijgt uit Cor Jaring’s “nepfoto’s” die hij “verkoopt alsof ze de echte zijn”. Dit moeten de foto’s zijn die Jaring publiceerde toen Huges zichzelf in zijn hoofd boorde. Deze zijn wereldberoemd geworden, maar blijken dus nep te zijn!
In welke zin de foto’s nep zijn beschrijft Huges niet, maar dit lijkt mij wel duidelijk: In interviews vertelde Huges dat hij het gat boorde tijdens de nacht, en dat er overal bloed rond spetterde, tot op het plafond aan toe. Maar de foto’s lijken overdag gemaakt te zijn, en er is – behoudens de doek om Huges hoofd – geen bloed te zien. Dat wijst erop dat Jaring de foto’s de volgende dag gemaakt heeft, nadat Huges het bloed al had opgeruimd. Huges poseert dus alleen maar met de boor op de foto’s…..
Trepaneerders
Toch kreeg Huges ingreep geen massale navolging, wel kreeg hij een klein aantal zeer trouwe volgelingen. Huges overtuigde enkelen om hem te volgen op dit vreemde pad naar hippie-verlichting. Een daarvan was Amanda Fielding. Ze ging naar Amsterdam en had een relatie met Huges. Toen ze terugkeerde naar Londen, besloot het ze zelf ook te doen. Daarna deed ze nog 2 keer mee aan de verkiezingen voor het Britse parlement. Trepaneren gratis voor alle Britten, was haar leus. Ze kreeg 139 stemmen in haar district in 1983. Zij is nu de Gravin van Wemyss en March.
Hij hielp anderen bij het boren van gaten in hun schedels.
Een andere volgeling, Peter Halvorson, richtte de International Trepanation Advocacy Group (ITAG) op, die wetenschappelijk onderzoek naar de voordelen van de procedure voorstelt. Hij hielp anderen bij het boren van gaten in hun schedels; hij werd veroordeeld voor de ongeoorloofde uitoefening van de geneeskunde en werd gevangengezet (2001).
Andere artiesten hebben wel een gaatje in hun schedel laten boren. Zoals Keith Richards, nadat hij van een boomtak was gevallen op vakantie in Fiji in april 2007 en zijn hoofd tegen de wortel van de boom sloeg. Richards leed aan zwelling en vocht in zijn schedel, waardoor de operatie nodig was. In Richard’s eigen woorden:” Ja, ik ben getrepaneerd. Dat is best een interessante ervaring, vooral voor mijn hersenchirurg, die mijn gedachten in mijn hoofd zag rondvliegen.”
Lennon ontmoet Provo in Amsterdam
In maart 1969 brachten John Lennon en Yoko Ono een deel van hun huwelijksreis door in het Hilton hotel in Amsterdam, waar ze hun ‘Bed-in for Peace’ uitvoerden.
Dit was het ‘Provo’ tijdperk in Amsterdam, waar Lennon met genoegen naar keek en luisterde. Provo was een beweging onder jongeren die in principe anarchie nastreefden (dus geen vorm van gezag van de staat erkenden), maar meenden dat dit ideaal niet middels een revolutie bereikt zou kunnen worden. De weg erheen leidde via individuele bewustwording en kreativiteit. Een combinatie van politiek en kunst dus, die enkele bekende kunstenaars (zoals Simon Vinkenoog) heeft voortgebracht. Op politiek terrein was Provo zijn tijd ver vooruit, en een aantal Provo idealen werd pas gemeengoed in de 70er en 80er jaren: zorg voor het milieu, abortus, bloot op TV, sex voor het huwelijk, protest tegen de Vietnam oorlog, verbod op roken etc.
Met anarchistische acties en kreten die niemand begreep, verbaasde de Provobeweging de stad Amsterdam. De autoriteiten reageerden nerveus: niet zelden trad de politie hard op tegen de anarchistische actievoerders. Met happenings bij Het Amsterdamse Lieverdje probeerde een klein groepje mensen te breken met de strakke vooroorlogse maatschappij. Provo zette een trend die later door veel actiegroepen en bewegingen werd voortgezet: de milieubeweging, de kraakbeweging de vrouwenbeweging, etc.
De Insekten Sekte bestond uit een handjevol Provo’s die zich zorgen maakten om het uitsterven van insectensoorten.
Bekend is de foto met de ‘witte fiets’ op John & Yoko’s bed, een initiatief van Provo voor het kleinschalig openbaar vervoer in Amsterdam. Ook ontving Lennon de De Insekten Sekte, en liet zich behangen en fotograferen met hun versierselen om zijn nek. De Insekten Sekte bestond uit een handjevol Provo’s die zich zorgen maakten om het uitsterven van insectensoorten. Hun plan was om kinderen blauwe vlaggen te laten maken met een goudgele vlinder erop, als een symbool van verbeelding en metamorfose. Die vlaggen zouden “half stok” kunnen hangen wanneer er een nieuwe milieuramp was. Het plan werd eerst met enthousiasme verwelkomd. Maar toen de Insekten Sekte zei dat de vlaggen ook zouden moeten worden gebruikt toen Prins Bernard op een van zijn jachtreizen in Afrika ging, blies het Wereld Natuur Fonds de hele campagne af.
Banden van Provo met de Beatles
Een prominente Provo was Simon Posthuma. Hij organiseerde de Happening van 9 januari 1965 op de Zeedijk waar Bart Huges het gat in zijn voorhoofd toonde. Later gingen Postuma en Marijke Koger naar Londen, waar ze allebei ontwerpen voor de Beatles maakten en internationale bekendheid verwierven als The Fool. Ze ontwierpen de kleding en entourage voor het nummer All You Need Is Love, dat in 1967 rechtstreeks werd uitgezonden. Posthuma ontwierp met Koger een hoes voor Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band, welke uiteindelijk echter werd afgekeurd. Ze waren aanwezig bij de opnames van A Day in the Life. Hierna beschilderden ze de gevel van de Apple Store in Baker Street.
De Provo beweging gaf een blad uit; het eerste nummer van ‘Provo’ was gestencild in een oplage van vijfhonderd exemplaren waarvan er iets van honderd in omloop zijn gekomen. De rest is in beslag genomen door de politie omdat er een verhaal in stond over hoe je bommen moest maken, een soort negentiende eeuwse onzin voorzien van een klappertje. Er ontstond een enorme vraag naar het blad van Provo, en Rob Stolk (1946 – 2001) ontwikkelde zich tot drukker van het blad.
Hij behoorde, met Roel van Duin, tot de oprichters van Provo. Na zijn Provo tijd opende Stolk een drukkerij, waarin hij tot zijn dood werkte. En daar ligt ook de claim to fame van Uw Beatlesfanclub schrijver; in mijn studententijd was is ik redacteur van een studentenblad. Dit blad lieten wij drukken bij de drukkerij van Rob Stolk. Iedere maand bracht ik hem de kopij, en haalde dan enkele dagen later de dozen met gedrukte exemplaren weer op. Ik kende zijn voorgeschiedenis en behandelde hem met de vereiste eerbied. Stolk werkte hard in zijn drukkerij, die niet al te ruim was en geheel in beslag genomen werd door twee grote drukpersen; het was er donker, de lucht vol drukinkt en andere chemicaliën. Niets herinnerde aan zijn Provo tijd. Stolk sprak er niet over, daar had hij het te druk voor.
Lennon en Huges in het Hilton
John voelde zich altijd aangetrokken tot het onverklaarbare en het onbekende. Zijn voortdurende minachting voor het conventionele denken betekende dat hij zelden een theorie verwierp, simpelweg omdat die in strijd met de heersende wetenschap of logica leek. Vandaar dat hij zo gecharmeerd was van Magic Alex, met zijn (niet bestaande) miljoen sporen bandrecorders, speakers dunner dan het behang etc. En zijn opdrachten aan George Martin, om te klinken als ‘ duizend monniken’, of ‘het zaagsel te kunnen horen’.
Onder de mensen die Lennon uitnodigde in zijn kamer in het Hilton, was ook de toen 34-jarige Bart Huges. Hij werd daar opgeroepen omdat Lennon wilde dat hij hem het “derde oog” zou bezorgen door een gat in Lennon ’s schedel te boren. Je kunt het Huges zelf horen vertellen in BDJ’s Cellar of Remixes:
Hoe, en wanneer, Lennon en Huges elkaar ontmoetten bestaat geen duidelijkheid. Ook het verdere voortreffelijke ‘In Bed Met John en Yoko’ geeft een verslag van dag tot dag van de activiteiten van John en Yoko in het Hilton, maar Huges wordt niet genoemd. Toch moet hij er geweest zijn, want Lennon heeft het Hilton niet verlaten. Mogelijk is Lennon in contact gebracht met Huges door Simon Posthuma; deze kende Huges als sinds 1965, en in 1967 had Posthuma (als lid van The Fool) met Lennon en de Beatles in Londen gewerkt.
Huges adviseerde dat Lennon zo’n gat in zijn schedel niet nodig had. “Derde oog mensen zijn jouw soort mensen,” vertelde Huges aan Lennon. Vanwege Lennon ‘s creatieve talenten en het feit dat een klein percentage van de bevolking van nature een schedel heeft met een gat, concludeerde Huges: “daar moet je niet aan twijfelen, je hebt al het gat.”
Lennon was niet overtuigd. “Hij bleef het willen,” herinnerde Huges zich, “en ik bleef hem tegenspreken.” Uiteindelijk was Yoko Ono het met Huges eens, en dat gaf de doorslag: geen gat in Lennon’s schedel. Maar blijkbaar was Lennon toch niet 100% overtuigd, en bracht hij trepaneren weer op tijdens het eten met Linda en Paul McCartney toen ze weer terug waren in Engeland!
– Bob de Jong –