Zelfs de in Beatleszaken altijd wat cynische George Harrison heeft bij herhaling het ongelooflijke gevoel van éénheid dat de Fab Four op de been hield in de jaren tot en met Candlestick Park bejubeld. Zij waren normaal waar de wereld om hen heen gek was geworden en hoe zwart en bitter het eind ook was, in de periode van de tournees was er sprake van een groot gevoel van verbondenheid en ‘samen’. Samen de waanzin van Beatlemania trotseren, samen ‘in het oog van de orkaan’ normaal proberen te blijven. Samen in hun liefde voor muziek, maar ook in een gedeeld gevoel voor humor. Wat hen is overkomen is van een zo buitensporige grootheid, of misschien zelfs absurditeit, dat het ‘samen´- aspect gedurende de jaren dat ze de wereld rondreisden om te spelen zonder gehoord te worden, terugkijkend bijna sprookjesachtig mooi is. Voor altijd terug te vinden in de vele filmpjes van interviews, concerten etc. Het is daarom des te bitterder dat de droom in een nachtmerrie moest eindigen en de nasleep ook niet bepaald verheffend was, met als tragisch dieptepunt het heen en weer tussen John en Paul waar How Do You Sleep uit voortgekomen is.
The sound you make is Muzak to my ears.
Op Please Please Me staat het nummer A Taste Of Honey, een cover-keuze van Paul. John vond het maar niets en noemde het spottend: A Waste Of Money. In die periode zorgde dat niet voor problemen: ze waren het niet eens: nou en. Vanaf 1968 hebben Harrison en Lennon het wel gehad met Pauls perfectionisme, zeker als hij maar blijft schaven aan nummers als Obladi Oblada. Dit valt wat Lennon betreft in de categorie ‘Pauls Granny Music’. In 1969 speelt John niet eens méé op Maxwell’s Silver Hammer. In interviews laat hij niet veel heel van dat nummer, zelfs niet als het doel van deze interviews is het promoten van Abbey Road, het nieuwe album.
Na The Beatles is er bij John sprake van een vliegende start.
The only thing you’ve done was ‘Yesterday’ and since you’re gone you’re just ‘Another Day.
In 1963 schreven John en Paul in de bus onderweg voor een package-tour samen nummers als From Me To You en nog in 1967 bezocht Paul John om samen het nummer te schrijven dat Ringo zou moeten gaan zingen op Pepper. Het werkproces is schitterend gedocumenteerd in de eerste Beatlesbiografie, geschreven door Hunter Davies. Na The Beatles is er bij John sprake van een vliegende start. Paul schiet in een depressie en lijkt te twijfelen aan zijn eigen kunnen. In de periode direct na het uiteenvallen was er heel veel kritiek op Paul en hoewel Another Day een hit werd in de VS (5) en het VK (2), moet het voor hemzelf ook geleken hebben alsof hij zijn beste tijd gehad had. Lennon geloofde natuurlijk niet echt dat Yesterday McCartneys enige noemenswaardige song was; hij heeft meerdere keren uitgesproken dat hij ongelooflijk graag Here, There And Everywhere zou hebben geschreven en zou graag Pauls Oh! Darling hebben gezongen op Abbey Road, was enthousiast over Hey Jude en Get Back enz. Ondanks de incidentele ‘granny music’ bewonderde hij McCartney zeer zeker wel.
You Must Have Learned Something In All Those Years
Lennon en McCartney, begonnen als een heel hechte tandem. In de laatste fase van The Beatles was de magie er nog met regelmaat, maar heel vaak stonden ze ook lijnrecht tegenover elkaar. Lennon zal zich echt afgevraagd hebben of McCartney helemaal niets van hem had opgestoken, tegelijkertijd wetend dat Paul een geweldenaar is, die alleen andere keuzes maakte. Keuzes die John niet begreep. Lennon vond dat songs autobiografisch moesten zijn: hij had een enorme hekel aan de songteksten van Paul over verzonnen figuren. McCartney wilde en wil liever vertroebelen. Als hij b.v. na de dood van Ringo’s exvrouw de familie wil troosten, doet hij dat middels een nummer getiteld Little Willow. Nergens een naam of een verwijzing in de tekst. In interviews vertelt Paul waarom en voor wie hij dit aan symboliek rijke nummer geschreven heeft. Anderzijds; waar Paul alles opneemt en zingt wat hij schrijft en de moeite waard vindt en juist dan zonder zich te verbergen, schrijft John Good Night (een slaapliedje voor zijn zoon Julian) en wil het vervolgens op The White Album niet zelf zingen omdat dat niet goed zou zijn voor zijn rock and roll-imago: Ringo mag het zingen.
You live with straights who tell you you was king
Als George Harrison door de film Help kennis maakt met de Indiase cultuur en enige tijd later geïnteresseerd raakt in meditatie, belanden ze uiteindelijk samen in India voor een cursus bij de Maharishi. Maar, zou Lennon later zeggen: het was toen al duidelijk dat de eenheid afbrokkelde: Ringo ging eerder naar huis, Paul bleef niet tot het eind… In de periode erna zou het steeds verder uit elkaar groeien binnen The Beatles voor toenemende spanningen zorgen. Paul was te dominant volgens de andere drie, maar McCartney was ook degene die ze telkens weer bij elkaar riep om iets te gaan doen. Zonder Paul zou veel anders geweest zijn, van albumcovers tot waarschijnlijk het aantal albums dat ze uiteindelijk hebben nagelaten.
The one mistake you made was in your head
In december 1970 laat Lennon zich interviewen voor het blad Rolling Stone, door Jan Wenner. Hij heeft weinig goeds te melden over McCartney, The Beatles en een groot deel van de eigen songs geschreven voor ‘zijn’ band. Maar in diezelfde periode woont Lennon een privévertoning van Let It Be bij met Jan Wenner in klein gezelschap. Als het licht weer aangaat lopen de tranen over zijn wangen. Naast de hardheid van zijn woorden in interviews over het verleden is er duidelijk ook verdriet om wat eens was.
Those freaks was right when they said you was dead
In 1969 doet het gerucht de ronde dat McCartney in 1966 zou zijn verongelukt. Een lookalike zou zijn plaatst hebben ingenomen, wat McCartney de reactie ontlokt: ‘If I were dead, I would be the last to know’. Als Lennon in 1980 vermoord wordt, hoort Paul het nieuws op het moment dat hij bezig is met zijn nieuwe album Tug Of War. Hij is helemaal van slag en als hij naar de studio gaat om afleiding te vinden in werk, komt er niets uit zijn handen. Op de weg terug vanuit de studio naar huis, aangesproken door journalisten reageert McCartney (die nooit de behoefte heeft gehad veel van zichzelf bloot te geven), met: ‘It’s a drag’. Een reactie die hem nog lang zal achtervolgen. Op Tug Of War geeft hij uiteindelijk uiting aan zijn ware gevoelens in Here Today. Ook in dit nummer wordt het dubbele van hun (latere) relatie benoemd:
And if I say I really knew you well
What would your answer be?
If you were here today?
Well knowing you
You’d probably laugh and say
That we were miles apart
If you were here today
Imagine was het eerste soloalbum dat ik van Lennon kocht. Het is wat mij betreft op één nummer na een perfect album. Ik had en heb niets met I Don’t Want To Be A Soldier. Het bij verschijning meest in het oog springende nummer naast de titelsong was natuurlijk How Do You Sleep. Een fantastisch nummer, maar ook een verdrietig stemmend nummer. Toen ik dit album leerde kennen, rond mijn vijftiende, midden jaren 70, wist ik natuurlijk wel dat het over Paul ging. De tekst liet ook niets te raden over. Het zorgde voor een luisterconflict: genieten van het mooie zompige nummer met een Harrison in topvorm? Ik kreeg vooral buikpijn van het feit dat de ex-vrienden zo tegenover elkaar waren komen te staan. Zoveel kwaadheid na wat heel lang een sprookje was geweest. Zo tegenover elkaar na al die jaren ‘één voor allen, allen voor één’.
De tijd heelt alle wonden, of in dit geval veel wonden. Ze hebben elkaar weer gevonden, maar nooit meer zoals ‘they was when they was.’ John en Paul samen op de bank in Lennons appartement in New York amper de verleiding weerstaand om naar een tv-studio te gaan waar de presentator bij wijze van grap zojuist een magere $3000,- heeft geboden voor een Beatlesreünie, maar ook een John die Paul zegt dat hij, na de geboorte van Sean, niet meer onaangekondigd met een gitaar kan binnenvallen. Hoe complex de verhoudingen tussen Paul en John uiteindelijk geworden waren bewijst de rol van Paul in de relatie van Lennon met Ono. Wanneer John Yoko meeneemt naar de sessies voor The White Album, levert dat veel spanningen op. Yoko is bij de andere Beatles op z’n zachtst gezegd niet populair, maar als John zich tijdens zijn ‘Lost weekend’ de afgrond in drinkt is Paul juist degene die de stappen zet om Yoko en John weer bij elkaar te brengen, daarmee de relatie herstellend die hém weer meer aan de zijlijn zal plaatsen.
Bijna 50 jaar na verschijning zijn de scherpe randjes er wel af: How Do You Sleep is geen buikpijnnummer meer maar de weergave van een minder fraaie periode in een complexe relatie. Ik ervaar het nu als een geweldig nummer met, eerlijk is eerlijk, een fantastische tekst. Een tekst die beter niet geschreven zou zijn misschien, maar toch. In de film Help zit een mooie scène: de vier Beatles komen samen aanrijden in een auto en al zwaaiend naar twee oudere dames gaan ze door vier deuren hun huizen binnen, maar als de camera ze binnen weer oppakt blijkt dat ze samen in één groot huis terecht zijn gekomen. Verzonnen voor de film natuurlijk, maar tot 1967/ 1968 waren ze een enorm hechte eenheid. ‘Miles apart’? Later misschien wel, maar dat is zeker niet altijd zo geweest. Een groot deel van hun bestaan was er wel degelijk sprake van de magie van een onvoorstelbare éénheid.
– Ton Steintjes –