Paul McCartney´s iconische Höfner 500/1 basgitaar

Alle vier de Beatles zijn door de jaren heen keer op keer onder de loep genomen. Dit nauwkeurige onderzoek betrof bij ontelbare gelegenheden McCartney en zijn Höfnerbassen. Hieruit zijn talloze legendes en mythen voortgekomen, waarvan er vele nu worden gekopieerd en als feiten vermeld, simpelweg omdat ze al jaren bestaan.

Voor dit artikel was mijn idee om teproberen te kijken naar wat we weten, als vaststaande feiten, en daar iets aan toe te voegen van wat we redelijkerwijs zouden kunnen voorstellen dat er in het verleden is gebeurd. Ik zal alleen de vier Höfnerbassen vermelden waarvan ik weet dat McCartney ze in het openbaar heeft bespeeld. Hij bezit verschillende andere, maar die maken deel uit van zijn privécollectie en daarom ben ik van mening dat het zijn zaak is om ze te bespreken, niet de mijne.

De vier bassen zijn: het origineel dat hij in 1961 in Hamburg kocht – de ‘61 bas’; de bas die hij in de herfst van 1963 verwierf – de ‘63 bas’; de ‘Jubilee’-bas die hij van Höfner kreeg om te spelen tijdens het Queen’s Jubilee-concert in 2012; en de bas uit 1967 die hij in 2016 verwierf en gebruikte voor een privéconcert – de ‘67 bas’.

De ’61 bas

Nooit eerder werd een gitaar zo omringd door geheimzinnigheid als McCartney’s Höfner. In april 1961 keerden de Beatles voor de tweede keer terug naar Hamburg om hun intrek te nemen in de Top Ten Club van 1 april tot 1 juli. De line-up voor hun optredens was John Lennon en George Harrison op gitaar, McCartney op piano en gitaar, Stuart Sutcliffe op bas en Pete Best op drums.

Sutcliffe kondigde al snel aan dat hij van plan was te vertrekken, omdat hij wilde studeren aan de Universiteit voor Schone Kunsten in Hamburg. Al snel werd McCartney door de band ‘gekozen’ om de bas over te nemen. Het volgende probleem, voor McCartney, was om zijn eigen bas te krijgen. Het is ook een probleem voor ons, want hier beginnen alle mythen, legendes en ideeën over wat er daarna gebeurde.

Wat kennen we als feiten? Uit interviews van McCartney en uit een verklaring van de verkoopassistent in de winkel waar hij zijn eerste Höfner kocht, lijkt het als volgt te zijn gegaan.

McCartney ging naar een grote en prestigieuze muziekwinkel met vijf verdiepingen, genaamd Steinway Musikhaus, gelegen aan Collonaden 29 in Hamburg, niet ver van het Reeperbahn-gebied. Steinway was en is nog steeds een vooraanstaande fabrikant van piano’s en had in die tijd ook winkels. Ze waren een top segment Höfner-dealer en kenden het product dus goed.

McCartney moet naar de vierde verdieping zijn gegaan, want hier stonden de gitaren en de drumstellen. In zijn eigen woorden heeft hij gezegd dat hij een basgitaar zag met een symmetrischgevormdekast, en bedacht dat hij die misschien ondersteboven als links-handig zou kunnen spelen zonder dat dit er dom uit zou zien. Hij had bovendien een prijs die hij zich kon veroorloven.

In een interview voor het tijdschrift Guitarist in september 1993 wordt hij als volgt geciteerd: “Ik heb mijn vioolbas gekocht bij de Steinway-winkel in het stadscentrum. Ik herinner me dat ik daar heen ging en er was een bas die vrij goedkoop was … “

Natuurlijk heeft McCartney bij de winkelbediende, Günter Höper, informatie ingewonnen over het kopen van deze bas. Tijdens die discussie realiseerde Höper zich dat McCartney linkshandig was en dus bood hij aan om een ​​linkshandige bas te bestellen. Zoals we weten, was Steinway een hoofddealer voor Höfner en had dus gemakkelijk contact kunnen opnemen met de fabriek om dit te regelen.

Ik wil hier een paar mythen ontzenuwen die al veel te lang rond gaan. Het idee dat McCartney een rechtshandige bas heeft gekocht en die heeft omgebouwd tot een linkshandige, klopt niet. Dit is gewoonweg niet mogelijk zonder een geheel nieuw bovenblad op de bas te plaatsen.

Een andere theorie is dat Steinway een linkshandige bas op voorraad had en hem die heeft verkocht. Er zijn geen data of bewijzen dat Höfner ooit een linkshandige 500/1 bas had gebouwd voordat die voor McCartney werd besteld. In hun catalogus en prijslijst komt er geen een voor. Er is nooit een foto van opgedoken en niemand heeft ooit beweerd er een te hebben gehad.

Hoe waarschijnlijk is het dat Höfner plotseling en speculatief besloot om een ​​linkshandige 500/1 te bouwen, dat Steinway hem toevallig in de voorraad op nam en toen toevallig McCartney binnenkwam?

McCartney zou deze bas tot oktober 1963 gebruiken, tijdens honderden optredens en vele studio opnames. De eerste twee albums van The Beatles werden met deze bas opgenomen, net als al hun singles tot en met She Loves You. Er is zeker hard mee gewerkt!

Tegen de zomer van 1963 waren er wat reparaties nodig aan de bas, wat niet verwonderlijk is als je bedenkt hoeveel die was gebruikt, in bestelwagens gegooid en daarnaast met regelmaat verplaatst. Het frame van het hals element was gebroken en werd bij elkaar gehouden met zwarte tape, misschien een noodreparatie door roadie Mal Evans om de bas bespeelbaar te houden. Ergens in de zomer van 1963 werd een vervangende bas besteld die in oktober aan McCartney werd geleverd. De ‘61 werd toen zijn reserve bas.

In het voorjaar van 1964 werd de ‘61 bas naar Sound City gestuurd voor een revisie en reparatie, hoewel niet bekend is wie hiertoe heeft besloten noch wat er precies gevraagd was om er aan te doen.

Hoe dan ook, de bas was aanzienlijk veranderd. Hij werd volledig opnieuw gespoten, mogelijk door Burns, in een driedelige donkere sunburst poly-afwerking; de twee pickups waren gemonteerd in een enkele grote (vermoedelijk) houten behuizing, en de originele ‘tea-cup’-knoppen waren vervangen door wat knoppen van een radio leken. Waarom zo’n drastische actie werd ondernomen is niet bekend, want alles wat hij echt nodig had, naast een algemene revisie, was vervanging van het kapotte hals element en een grondige reiniging.

Het instrument zou daarna worden gebruikt als reserve bas en is te zien op diverse foto’s, staand tegen de zijkant van het podium, tijdens de daarop volgende tours van The Beatles. McCartney heeft er misschien nog één keer live op gespeeld toen een snaar brak van zijn ’63 bas, maar er wordt aangenomen dat hij niet meer gebruikt is voor opnames tot 1968. Dat jaar werd de bas door McCartney gebruikt voor de video van het nummer ‘’Revolution’’ en is mogelijk ook de bas die te horen is in dat nummer op het ‘’White Album’’, hoewel zijn Rickenbacker 4001 waarschijnlijk op de singleversie werd gebruikt.

In januari 1969 begonnen de Beatles in de Twickenham Studios met het filmen van de Get Back/Let It Be-sessies. De bassen uit ‘61 en ‘63 zijn duidelijk te zien in de film – McCartney gebruikt beide – maar het is twijfelachtig dat de ‘61 werd gebruikt om de versies op te nemen die op het Let It Be-album uitkwamen. De opnames werden op 21 januari verplaatst naar de kelder van het Apple-hoofdkwartier in Londen, maar de bas uit ‘61 is hierop niet te zien.

Enige tijd na de sessies verdween de bas uit ‘61, vermoedelijk gestolen. Hij is sindsdien niet meer gezien. Het probleem hier is dat niemand ooit duidelijk heeft gereproduceerd waar de bas na de sessies werd opgeslagen, laat staan ​​wat er feitelijk mee is gebeurd. In de loop der jaren zijn er talloze theorieën en vermeende waarnemingen opgedoken, maar de verloren bas is nooit gevonden. Ik zal slechts twee mogelijkheden geven over wat er gebeurd kan zijn, maar meer dan dat zijn het niet: mogelijkheden.

Ten eerste is de bas misschien opgeborgen geweest in de opslagruimte die The Beatles gebruikten in de Abbey Road Studios, en daaruit gestolen. Of hij werd na de Let It Be-sessies opgeslagen in de kelder van het Apple-hoofdkwartier en vervolgens daar gestolen. Ik heb veel gecorrespondeerd met iemand die begin jaren ‘70 voor Apple op het hoofdkantoor werkte. Hij schreef dat er zeker Beatles-spullen in de kelder lagen.

De omstandigheden bij Apple waren totaal chaotisch, met veel mensen, soms onbekenden, die dagelijks kwamen en gingen. Hij zei dat het soms leek alsof er de klok rond gefeest werd. Hij wist dat een of meer gitaren van Harrison uit de kelder waren kwijt geraakt. Is de bas uit ‘61 daar ook verdwenen?

Ik neig alles overwegend meer naar de tweede versie. Niettemin, er is nooit iemand gekomen met duidelijke en overtuigende informatie. Vandaar dat het waarschijnlijk, en helaas, voor altijd een mysterie zal blijven wat er is gebeurd met de ‘61.

De ’63 bas

Op een onbekende datum in 1963, maar waarschijnlijk rond juni, bestelde iemand een nieuwe 500/1 bas voor McCartney. Wie dit heeft gedaan en hoe is onbekend en er zijn geen gegevens bewaard gebleven om ons dat duidelijk te maken. Waarschijnlijk is Selmer – de Britse distributeur van Höfner – er voor benaderd en hebben zij hem bij de Höfner-fabriek besteld. Selmer was toen heel bekend en had een grote winkel aan de Charing Cross Road in Londen.

Hoe dan ook, Höfner produceerde een linkshandige bas, de tweede ooit na de ‘61, en stuurde deze naar Engeland. Höfner had het 500/1-model enigszins opgewaardeerd sinds McCartney de ‘61 kocht, dus zijn nieuwe bas was ook voorzien van deze aanpassingen. De bas had nu een gebogen achterkant, strip tuners, een tweedelige hals met een nieuw logo op de kop, en het middelste element werd dichter naar de brug verplaatst. Hij was nu voorzien van type 511 ‘Staple’ humbucking-pickups.

McCartney werd voor het eerst gezien met zijn nieuwe bas in het Britse televisieprogramma Ready, Steady, Go op 4 oktober 1963, waarschijnlijk de dag dat hij hem ontving. Voor de repetitie gebruikte hij de ‘61 bas. Hij zou de bas uit ‘63 nu exclusief gebruiken voor alle live-, film- en televisieoptredens totdat de Beatles stopten met toeren na hun finale concert in Candlestick Park, San Francisco op 29 augustus 1966. Hij zou hem ook gebruiken op alle platen totdat hij zijn Rickenbacker 4001 kreeg in 1965, die hij vanaf dat moment voor bijna alle opnames gebruikte.

De ‘63 bas werd voor het laatst bij The Beatles gebruikt voor een live optreden tijdens het beroemde dak–concert op 30 januari 1969. Er zat een BASSMAN-sticker op en hij had te lange Rotosound-snaren. Hierna werd het instrument lange tijd opgeborgen om nog slechts zelden te verschijnen tot in 1987 McCartney het ‘’Flowers In The Dirt’’ album aan het opnemen was. Elvis Costello was erg betrokken bij de opname van dit album, en hij was het die voorstelde dat McCartney de Höfner weer zou hanteren.

McCartney zei: ‘[Dat was] … ongebruikelijk, omdat ik hem min of meer had opgeborgen. Ik dacht dat ik hem ontgroeid was. Ik begon hem weer te bespelen en ben er nooit meer op terug gekomen. Het is geweldig dat Elvis me aanmoedigde om hem weer op te pakken.’ Daarna gebruikte hij eigenlijk nooit meer een andere bas voor ‘’live’’ optredens en bij vele opnames. Het was, zoals Costello had opgemerkt, de bas waar iedereen verwachtte McCartney mee te zien.

Vandaag de dag blijft McCartney optreden en opnemen met de ‘63 Höfner, ondanks dat sommigen geloven dat het een exacte kopie moet zijn die ze zien. Ik kan je verzekeren van niet, want ik ben een van de weinige mensen die aan deze bas heeft gewerkt. Nu bijna 60 jaar oud heeft hij die tijd goed doorstaan, met slechts wat routineonderhoud en kleine reparaties. De ‘63 bas staat bekend als #1 bij McCartney en zijn crew.

De jubileum bas

Op 4 juli 2012 werd er een concert georganiseerd als onderdeel van de viering van het diamanten jubileum van Koningin Elizabeth II. Dit werd gehouden op een podium aan het eind van de Mall, voor Buckingham Palace en McCartney was de hoofd act. Als spectaculair waagstuk liet Höfner twee 500/1 bassen in de VS spuiten door Kevin Jennings met het embleem van de Union Jack er op. Het rood en blauw werden op de body gespoten, maar het witte deel van de Union Jack werd door het blanke hout weergegeven. Ook de achterkant, zijkanten en nek werden in de natuurlijke houtkleur gelaten en het geheel werd voorzien van een blanke glossy toplaag. De twee bassen werden niet speciaal voor deze gelegenheid gebouwd, maar kwamen gewoon uit de voorraad bassen van het v62 ‘Mersey’ model. Met standaard onderdelen werden de bassen vervolgens afgebouwd en dat alles in slechts korte tijd voor het concert.

Eén bas werd vervolgens rechtstreeks naar McCartney gestuurd een paar dagen voor het concert, als een verrassing voor hem, Höfner had immers geheim gehouden dat ze werden gebouwd. De andere bas werd bewaard door Höfner, die hem nog steeds heeft, hoewel hij af en toe is uitgeleend voor tentoonstellingen. McCartney begon het concert met zijn vertrouwde bas uit 1963, maar voor zijn laatste nummer, Ob-La-Di, Ob-La-Da, schakelde hij over op de nieuwe ‘’Jubilee’’ bas. Na het concert werd hij naast de koningin gefotografeerd met de ‘’Jubilee’’ bas in zijn hand.

De ’67 bas

Op 30 augustus 2016 hield Hilary Clinton in het huis van Jimmy Buffett in Sagaponack, Sag Harbor, een besloten evenement als onderdeel van haar fondsenwerving voor de aanstaande presidentsverkiezingen, waarvoor ze kandidaat was. Het evenement omvatte optredens van Jimmy Buffett, Jon Bon Jovi en Paul McCartney. Onder Macca’s nummers waren ‘’Can’t Buy Me Love’’, ‘’Lady Madonna’’ en afsluiter ‘’Hey Jude’’.

Het probleem was dat McCartney geen basgitaar bij zich had. Gelukkig lukte het zijn crew om een linkshandige 500/1 uit 1967 te vinden. Hij vond de bas zo leuk dat hij hem kocht als back-up bas voor het toeren. Het instrument bewees hem in die rol goede diensten tot 2018, toen het werd vervangen door een unieke handgemaakte 500/1, die expliciet gebouwd was als back-up. McCartney heeft de ’67 bas sindsdien in zijn collectie bewaard. Hij is onlangs alleen even weg geweest voor een revisie en een hals reset.

Het is moeilijk om een ​​artikel als dit te schrijven en niet teveel feiten en cijfers weg te laten, zeker als het gaat over de beroemdste muzikant ter wereld. Ik heb niet veel stilgestaan ​​bij de technische details van elke bas, simpelweg omdat veel van die informatie al op internet staat. De magie zit hem in McCartney en zijn kleine Höfner, niet welk plectrum hij gebruikt of welke snaren er op zitten. Deze man zou elke bas ter wereld kunnen kopen – maar hij kiest ervoor om te spelen op de ‘goedkope’ die hij sinds 1963 heeft.

Met dank aan Chris Dekker, Clement Cachot-Coulom, Keith Smith en Klaus Voormann.

(Bron: guitarworld.com)

(Vert: Marijke Snel – van Asperen)