To remix or not to Remix?
Het is een bekende discussie onder Beatles fans…, zijn nieuwe mixen van het Beatles werk nu echt nodig? Een veelgehoord tegenargument is dat de oorspronkelijke mixen door The Beatles en George Martin ook zo bedoeld waren. Dat is een vlieger die niet helemaal opgaat: The Beatles waren de eerste jaren amper tot niet betrokken bij de mixen en George Martin zou voor latere compilaties als Rock ‘n’ Roll Music zelf nieuwe mixen maken. Daarnaast bestaat “de” oorspronkelijke mix voor Beatles nummers ook niet aangezien er meestal een mono- en stereo mix van werd gemaakt en veel landen hun eigen afwijkende mixen kenden.
Hoe het ook zij, afgelopen dinsdag werd in de STMPD Recording Studio’s een voorproefje gegeven van de Atmos-mixen van de vandaag verschenen “rode” en “blauwe” verzamelaars.
Als je je ogen sloot en je wist niet beter dan zou je denken dat The Beatles live voor je neus staan te spelen.
De STMPD Studio
De STMPD is een state-of-the-art studio. Hun Atmos zaal lijkt als 2 druppels water op de Atmos studio in Abbey Road waar Giles Martin de Atmos mixen produceert. Er staan indrukwekkende displays waarop de werking van de Atmos kanalen te zien is. Er is plek voor een vijftiental luisteraars, onder wie ondergetekenden. Wij telden ongeveer 40 speakers in de zaal, die gezamenlijk een machtige 3D sound produceren!
Atmos is een HiFi audio systeem, waarbij het geluid in 3 dimensies wordt weergegeven. Er staan dan niet alleen speakers voor, naast en achter de luisteraar, maar er zijn ook speakers in het plafond gemonteerd. De producent van Atmos mixen kan ieder geluid zijn eigen plek in de kamer of zaal geven, of zelfs de geluidsbron laten bewegen. De Atmos decoder zorgt ervoor dat dan iedere speaker het juiste volume produceert om het geluid op de juiste plek te laten klinken.
En daar zaten we dan, uitgezakt op een comfortabele bank in de hypermoderne studio. Vanuit ons oogpunt hadden we zicht op een scherm waarop met groene poppetjes de sound positionering in de ruimte werd getoond. De poppetjes dansten alle kanten op, met het geluid dat uit de vele speakers kwam. Bijna surrealistisch.
Meer liedjes op de nieuwe albums
We kregen 14 liedjes te horen, 7 van de rode en 7 van de blauwe, van oud naar nieuw. En het Atmos effect werd ook steeds spectaculairder bij de nieuwere liedjes. Toch eigenlijk maar een voorproefje, want op de nieuwe rode en blauwe staan in totaal niet minder dan 75 liedjes. Dat is 21 meer dan op de originele lp’s en ongeveer een derde deel van het volledige Beatles oeuvre tussen 1962 en 1970.
Van de meeste Beatles lp’s zijn er 3 of vier nummers op de rode en blauwe terug te vinden. Beatles For Sale komt er wat karig af, met slechts 1 nummer. Rubber Soul, Magical Mystery Tour en Revolver komen er goed vanaf, met 7 nummers per lp.
Van Love Me Do tot aan Girl zijn alle mixen – stereo en Atmos – brandnieuw. Voor de liedjes daarna worden de mixen gebruikt die ook op de Deluxe 50 jaar boxen te vinden zijn. Echter, er staan nu ook liedjes op de blauwe die niet op een Deluxe box gestaan hebben (van Magical Mystery Tour, Yellow Submarine etc.) en daarvoor zijn dus nieuwe Atmos mixen gemaakt.
Peter Jackson heeft zijn MALware mogen loslaten op veel van de liedjes en heeft daardoor instrumenten en stemmen vanuit een mono spoor kunnen isoleren. Daarmee ontstond de mogelijkheid tot het opnieuw mixen van het materiaal en dat is te merken; liedjes die we alleen kenden in mono (zoals Love Me Do) klinken nu in stereo. Ook in latere liedjes heeft MAL zijn werk gedaan, met spectaculaire resultaten tot gevolg.
De Rode
De luistersessie begon met twee nummers uit het prille begin: I Saw Her Standing There en Twist and Shout. Een hele prestatie om van de twee-sporenopname een multi-track mix te maken. Wat direct opviel, waren de details die blootgelegd werden. Niet alleen Lennons rauwe stem in Twist and Shout bijvoorbeeld, maar ook de achtergrondzang van George en Paul die veel meer details hebben. In Twist en Shout hadden we wel de indruk dat het einde wat sneller weggedraaid werd. Het hoesten van John was minder duidelijk hoorbaar. Overigens, als je je ogen sloot en je wist niet beter dan zou je denken dat The Beatles live voor je neus staan te spelen.
De Atmos mixen van de middenperiode – toen de twee sporen recorders al ingeruild werden voor een viersporen recorder geven een nog rijker ruimtelijk beeld. Dat is vooral goed tehoren in If I Needed Someone waarin de 12-snarige Rickenbacker van George doorde luisterzaal spat. Het lijkt alsof het geluid van de gitaar oververschillende speakers gemixt is.
Atmos-mixen zijn een onuitputtelijke bron van genot
Het strijkkwartet van Yesterday is nu ook voor het eerst in stereo, waarbij elk detail goed te horen is. Ook hier krijg je een bijna-live ervaring mee. Je voelt McCartneys vingers plukken aan de snaren en het lijkt alsof het strijkkwartet om je heen staat te spelen. Onder de luisteraars ontstaat na afloop wel een discussie over het harmonium in We Can Work It Out. Degenen die midden in de zaal zaten hadden het gevoel dat deze zachter klinkt dan op het origineel, waarbij anderen die ervaring niet hadden. Wat dat betreft zijn Atmos-mixen ook een onuitputtelijke bron van genot: wie zijn hoofd wat draait of achterover gooit, hoort direct ook andere details.
Tomorrow Never Knows besloot de Rode en was ook een hoogtepunt. Giles Martin laat de tape loops alle kanten op schieten in het geluidsbeeld. Wie een blik wierp op de computer waarop te zien was in welke speakers het geluid centreerde, zag de groene poppetjes vrolijk in de rondte dansen.
De Blauwe
Ook Strawberry Fields Forever was een genot voor de oren. De blazers en swaramandala maakten nog meer indruk en van de oorspronkelijke lelijke las tussen het eerste en tweede deel valt weinig meer te bespeuren.
Net als in Tomorrow Never Knows zijn de effecten op I Am The Walrus overweldigend. De zang van Mike Sammes Singers is helder en schiet van links naar rechts. Het eind van het nummer klinkt compleet anders; niet alleen zijn de bekende flarden van King Lear te horen, maar ook van andere zenders. In hoeverre dit al op de originele tapes het geval was, is een vraag. Het kan ook zijn dat de geluiden nu beter te onderscheiden zijn omdat ze dankzij de MAL techniek uit elkaar zijn getrokken.
De Fool On The Hill klinkt helemaal te gek, waarbij het geluid van de grote trom nu veel prominenter is dan op de oude mix. Het liedje heeft een enorme rust, warmte en diepte gekregen ineens en McCartneys zang klinkt innemender dan ooit. Prachtig!
Magical Mystery Tour is ook volgestopt met Atmos kunstjes. Bijzonder mooi effect met de blazers, die nu langs je heen lopen alsof je op een vluchtheuvel staat en waar links en rechts een fanfareorkest passeert. Wel was de zang wat diep in de mix verdwenen, wat vooral opviel aan het begin (Roll Up, Roll Up), maar misschien dat had ook te maken met de plaats waar we zaten.
Daarna werden we getrakteerd op een goede rocker, Hey Bulldog, die – evenals Magical Mystery Tour – niet geremixt was op de Deluxe boxen. Klinkt goed, maar na de kunsten op Magical Mystery Tour had je eigenlijk op iets meer spektakel gehoopt. Vooral in de outro, waar Lennon en McCartney een soort dialoog aangaan.
Na Something werd de sessie afgesloten met Now And Then, de nieuwe single. Een song waarvoor alle Atmos-sporen gebruikt werden. En dat maakt het nummer nog overweldigender en emotioneler dan het al is.
de Atmos-mixen zijn een prachtige toevoeging
Atmos op de bank
Weinigen van ons zullen een huisstudio met meer dan dertig speakers hebben en dan toch al zeker niet in de kwaliteit die wij voorgeschoteld hebben gekregen… Maar de Atmos-mixen zijn een prachtige toevoeging aan het al rijke Beatles oeuvre. En je kan er al veel van beleven met een Atmos soundbar, of met AirPods Pro, AirPods Max en sommige Beats modellen. Wel een abonnement afsluiten op een streamingdienst die Atmos (of SpatialAudio) ondersteunt!
– Ron Bulters, Bob de Jong & Luc van Gaans –
