Ik denk dat ik het bij één of twee keer beluisteren houd.’ ‘Dit voegt echt niets toe.’ ‘Weer een makkelijke manier voor McCartney om geld te verdienen aan een oud album.’ ‘Wat is het nut hiervan?’ Reacties van fans op de ‘underdubbed’ schijf die als extraatje is toegevoegd aan de onlangs verschenen jubileumuitgave van ‘Band on the Run’.
Jeetje, vijftig jaar oud! Dit album dat, toen ik het voor het eerst zag staan in de bakken van de platenzaak waar ik veel te vinden was, de albums van The Beatles oud liet lijken. Albums die op dat moment vergeleken met ‘Band on the Run’ oud wáren. Dít was waar ex Beatle Paul zich nu mee bezig hield. Dit was zijn nieuwe geluid. Ooit, in een ander decennium was hij onderdeel geweest van misschien wel de grootste band aller tijden, nu was hij de leider van een op dat moment gedecimeerd, maar zo zou blijken, zeker niet vleugellam ‘Wings’.
Het exemplaar van dit album dat ik in die tijd aangeschaft heb zal dus ook zo’n vijftig jaar oud zijn. Je ziet het eraan af. Vale kleuren die meer naar bruin dan naar zwart neigen. Beschadigingen langs de randen en hier en daar heeft het laagje plastic dat de foto laat glanzen en moet beschermen een beetje losgelaten waardoor er druppels op de afbeelding lijken te liggen.
De meest recente heruitgave daarentegen ziet er geweldig uit. Beter waarschijnlijk dan mijn oude exemplaar er ooit uit heeft gezien. Niet gelamineerd, dus de druppelachtige plastic problemen van het oude exemplaar zullen deze versie nooit ontsieren. Een bruin zo donker dat het naar zwart neigt. Zwaar 180 grams vinyl. Halfspeed mastered. De nieuwste toevoeging aan de serie heruitgaven ter gelegenheid van een groeiend aantal albums dat het moment van het vijftigjarig jubileum passeert. Een serie die, mag je aannemen, zal blijven groeien. Dit in tegenstelling tot de ‘Archive Collection’ die tot stilstand lijkt te zijn gekomen.
Halfspeed mastering, een proces dat de hoge tonen op vinyl meer recht moet doen. Een proces dat, zoals dat altijd gaat, voor- en tegenstanders kent. Er wordt wel eens gezegd dat het mooiere hoog kan leiden tot een teveel aan hoog. Deze mastering keuze voor vinyl kan een bepaalde schelheid tot gevolg hebben. De winst, naast het helderder hoog, zit ook in een betere separatie van de verschillende elementen in een mix.
Over het algemeen klinken de albums in deze jubileumserie van McCartney geweldig. Met name ‘Wild Life’ en ‘Red Rose Speedway’ klinken waanzinnig. Laatstgenoemde album is zoveel beter gaan klinken dat het wel een ander, een nieuw album lijkt.
De halfspeed uitgave van ‘Band on the Run’ klinkt ook top. Maar het wow gevoel dat ‘Red Rose’ veroorzaakte ervaar ik hierbij niet. Misschien komt dat doordat mijn destijds aangeschafte exemplaar al geweldig klonk waardoor er minder winst te behalen was.
De nieuwe versie, verschenen op vrijdag twee februari, kent meerdere varianten. Naast de uitgave op één lp zijn er een twee cd-versie en een twee lp-versie.
De versie met één schijf heeft als grootste pluspunt de aanwezigheid van een obi-strip. Geen halszaak. Het album gaat er immers niet beter door klinken. Maar elk reeds verschenen album staat hier in de kast mét zo’n strip. Over een aantal jaren heb ik dus een rij kleurige ruggen van McCartney-albums in de kast staan onderbroken door de witte, bredere rug van de box met twee schijven van ‘Band on the Run’. Ja ja, ik weet het; dat is nog eens een probleem.
Voor de boxset pleit dan weer de aanwezigheid van een schijf met zeg maar werk in uitvoering versies. Het is typisch McCartney om deze songs zonder overdubs ‘underdubbed’ te noemen.
De droge klank heeft ook zo z’n charme.
De opmerkingen aan het begin van deze column die verwijzen naar de schijf met de ‘underdubbed’versies deden het ergste vrezen. Ik had verdorie toch voor de eenzame schijf mét obi moeten gaan!
Zondag vier februari, twee dagen nadat ik de box had ontvangen, was ik eindelijk in de gelegenheid de kale mixen van de bonusschijf te beluisteren maar niet nadat ik eerst enkele professionele recensies had gelezen, die over het algemeen erg lovend waren. Pffff, gelukkig, misschien had ik toch de goede versie gekocht.
Ik had het kunnen weten. Ik ben een fan van dit soort releases. Het soort releases dat, nu veel klassieke albums de vijftigjaar-mijlpaal bereiken, steeds meer op de markt komt. Ik ervaar dit soort uitgaves als een toelichting op de oorspronkelijke releases.
Soms zijn de verschillen in het geval van ‘Band on the Run’ niet al te groot maar over het algemeen zijn ze ongelooflijk boeiend. Neem b.v. ‘Jet’. Niet alleen klinkt alles droger, veel is ook anders in de mix geplaatst. De koortjes klinken in de uiteindelijke versie centraal in de mix. Hier klinken ze meer links en gaapt er rechts daarvan een gat bedoeld voor de nog toe te voegen blazers. In afwezigheid van deze blazers torent de zang van de koortjes hoog boven de mix uit. De ontbrekende dynamiek, gevolg van de afwezigheid van de orkeststemmen wordt meer dan gecompenseerd door de prominente plaats die met name de drums innemen. Dit gedecimeerde groepje popmuzikanten genereert enorm veel energie. En de droge klank heeft ook zo z’n charme. Ook de gestopte gitaarklanken rechts aan de uiterste grens van het klankspectrum zijn geweldig als tegenover van de gitaar links.
Het is bovendien gaaf om McCartney op verschillende momenten solo’s te horen vocaliseren. Solo’s die in een later stadium door buitenstaanders gespeeld zullen worden. Het vocaliseren bewijst weer eens dat Paul veel dingen al in een vroeg stadium in z’n hoofd had.
‘Let me Roll it’ kent een aantal afwijkende keuzes t.a.v. de reverb en een gek soort delay. Daarnaast zijn er een aantal door een extra gitaar gespeelde ‘interrupties’. Al luisterend dacht ik; best jammer dat dit allemaal gesneuveld is bij het mixen van de albumversie. Een aantal dingen zou een verrijking kunnen zijn. Maar toen ik daarna het album weer beluisterde, hoorde ik dat de uiteindelijk gemaakte keuzes toch veel beter zijn.
‘Nineteen hundred and eighty five’ staat als tweede op de b-kant van de ‘underdubbed’ schijf. Hier is gekozen voor een backingtrack tussenstand. Niet bijster boeiend zo zonder zang. Tegen het eind wordt het nog wel leuk. De gitaar die daar opduikt om gedurende de fade-out te soleren kent een m.b.t. de mix nogal rafelige entree. Ook daarna kent de inmiddels overbekende solo een paar schoonheidsfoutjes. Toch wel leuk, maar niet zo leuk dat ik niet kan wachten tot ik weer tijd heb om ernaar te luisteren.
Het meest interessant zijn de songs die, zoals ‘Jet’, compleet met leadvocal als uitgeklede, vroege versies te horen zijn. Het nog ontbreken van dingen die later wel op het album te horen zullen zijn, vestigt de aandacht op dingen die op het album in de veelheid van klanken wat minder belicht zijn.
Een gitaartje hier, een e-piano akkoordje daar. Het lijkt af en toe alsof een volgspot een ander element in het licht zet. Hierdoor krijgt de focus bij het beluisteren van het echte album weer nieuwe energie.
En dat is misschien wel de grootste bonus van dit soort schijven; niet alleen de nieuwe hoes glimt het in vergelijking tot mijn oude exemplaar uit, nee ook de muziek straalt weer als nieuw in mijn beleving door de frisheid van deze ‘underdubbed’ versies die ook afstraalt op het oorspronkelijke album. Ik luister er weer naar met een enthousiasme dat herinnert aan de kennismaking lang, lang geleden.
Een kennismaking in een jaar dat ‘Nineteen hundred and eighty five’ nog in de toekomst lag.
– Ton Steintjes –